Os Espigueiros

OS ESPIGUEIROS
Hoxe non falarei de grandes voces no ámbito musical como foi Valerianito ou Tito González, nin de importantes filántropos que deixaron un gran legado para o pobo, nin de familias nobres ou heroes anónimos que partiron cara África
Nestes días próximos ao Nadal posiblemente a gran maioría das casas teñen o seu pino engalanado como a data o indica, antigamente ese pino íase buscar ao monte, recordo que meu avó sempre collía un que estivera moi cerca doutro para que polo menos un dos dous se lograra, curiosamente sempre acertaba en traer dos xemelgos o máis retorto e máis feo … pero  tamén despois falaríamos ao longo de todas as festas da árbore fea que trouxera Benino… pero hoxe non falarei  de nada diso, creo que a época do ano a merece  e falo desa xente humilde que no tempo da fame se botou aos montes recoller pinas para despois vender no mercado.
Foi nesta época cando se comezou a nomear aos de Foz chicharreiros, en Ribadeo os señoritos e en San Miguel... Os Espigueiros!.
Resulta estraño o termo Espigueiro xa que no pobo non se denominan espigas ás pinas, nin sequera é un termo que se empregara nos lugares nos que recollían pinas habitualmente os nosos homes e mulleres... a razón  puidera ser porque antes desta práctica a xente de escasos recursos recollía as espigas de trigo no denominado momento do rebusco...
Foron moitas as familias espigueiras unha delas foi a de  Camilo López e Rogelia Rocha que tiveron unha estensa familia de catorce fillos dos que tan só a maior deles Marina seguíu o oficio xunto co seu marido Eladio Pacios de todos coñecido como o cachelo. Os do Corello Florencio e Narciso Lende ( Nene), os de Pelaio Pedro, Plim,Malei, Gerardo de Amelia Tatá e Amelia .. os de Eloi, Domingo Soto ( o Caseto), Jesús Leiro García e a súa familia os do Pereiro ou Ramón Piñeiro Sandalio, moi coñecido tamén pola labor de limpador de traxes, e xa na última década os fillos de Demetrio, os Mesos aínda que a eles recordámolos máis por ir ao mar que ao monte.

Pedro de Pelaio

Os nosos Espigueiros nos inicios apañaban as pinas en montes de Cabarcos, Insua, San Xusto… nos que xente de boa fe lles deixaba incluso  tamén se trasladaban ata Budián, San Acisclo, Santa Cecilia...
 A carga nos primeiros tempos era transportada en burriños e incluso con algún saco ao lomboe a pe, aqueles que tiñan carro  eran afortunados incluso aproveitaban para traer unha carga de leña ou de palla. Xa nos últimos tempos cargaban as pinas nun camión que ía para Lugo e tan só lles cobraba o porte.
Cando apañaban por San Acisclo, Budian... parte do cargamento xa se ía vendendo polo camiño.Unha parte quedaba  no restaurante de Palmira en Vilaronte, e outra  descargábase na Espiñeira. O resto apearíase na casa de Don Vicente ( hoxe a casa de Tastás) e nas galerías do Souto esperando o día de mercado en Ribadeo, que daquela a parte de celebrarse en mércores como ata agora ( con Feira porcina), tamén se celebraba os domingos.

No día de mercado saían a lombo do seu burro ou a pe ben cedo ( as seis da madrugada) nun tempo sen ningún tipo de alumeado podemos imaxinar o que podía ser, sobre todo para as mulleres espigueiras (e non espigueiras )que saían solas buscar o sustento e que relatan o moito medo que pasaban ...
Unha vez que chegaban á vila vendían o seu produto ao mellor prezo.
 A veces valíanse dalgunha pequena trampa como colocar as pinas máis grandes e abertas polos lugares do saco visibles, ou humedecíanas para que pesaran un chisco máis e sacar algo máis. Trala venta repartían as encargas polas casas da vila cos sacos ao lombo.
Nos anos sesenta sacar un peso por un saco de pinas daba para moito para ir ao baile, tomar uns viños e incluso pagar un coche entre varios para ir a Mondoñedo para o cine poucas veces chegaba nos contaba Valentín  López, o noso Valente, un dos últimos espigueiros.

Como xa dixen foron moitos os Espigueiros do pobo. Un deles foi Eladio Pacios, Eladio do Cachelo, xunto coa súa dona Marina, del curiosamente gardamos bos recordos grazas á memoria dos veciños que o coñeceron.
Contan que nun día de moita choiva o bo de Eladio foi a Ribadeo coa súa carga de pinas, o mercado moi bo non fora e as  súas madreñas durante a  viaxe a pe  acabaran de desgastarlle os calcaños dos chapos de la, polo que as zocas lle caían. Buscando remedio, decidiu tirar pola punta do chapo, que lle quedaba grande, ata darlle a volta ata o calcaño de forma que se lle axustara e a zoca non caera.

Eladio Pacios xungo á súa dona Marin e a súa filla Carmelina

O remedio resultou ata que tocou ir repartir un encargo.  Alá foi coincidindo na porta cunha veciña que ía levar froita. A señora da casa dende arriba da escaleira berrou- ai Eladio é mellor que saques as zocas que teño a escaleira  fregada e sube polo lado... Eladio por suposto quitou as zocas e subiu por un lado e baixou polo outro lado  cos chapos encharcados de tanto que chovera. Cando chegou ao fondo da escaleira co reparto feito, a veciña que vira os feitos dixolle- Pero Eladio, subiche por un lado e baixache polo outro manchachelle toda a escaleira. Ao que Eladio respondeu- Deso nada,subín polo meu lado dereito e baixei polo meu lado dereito. Non sabemos qué opinaría a señora dende que viu o resultado, sí sabemos que Eladio foi moi ben mandado.

Contado así moitos pensarán que era tarefa  sinxela apañar as pinas o que poucos pensariades é que puidera algún perder a vida neste empeño xa que non só recollían as pinas tiradas se non que tamén  trepaban ata o máis alto dos pinos recoller o prezado tesouro, incluso se algún pino estaba próximo a outro saltaban dun pino a outro.
 Foi precisamente nunha destas manobras cando o noso xa coñecido  Eladio caeu dun pino nun monte cerca de Cabarcos, os compañeiros trasladárono tendido nunha escaleira ata o pobo. Despois Elisardo de Castañolas,que era dos poucos que tiña coche en San Miguel, trasladouno  ata Lugo. Alí permaneceu durante varios meses inmobilizado. Disque que durante o seu ingreso prometeu que se saía do paso  levaría as festas do corpus, e así o fixo tan pronto recuperou. Levando posteriormente esas mesmas festas  durante moitos anos.
A maioría dos lectores non recordamos esta época relatada unha época na que o día a día era unha continua loita por sobrevivir e ter algo que comer. Nestes días ao carón do pino engalanado recordemos aos nosos Espigueiros xente humilde, forte e ante todo loitadora.

PROXECTO RIO

Onte tivemos a primeira charla informativa de cara á posta en práctica do noso proxecto de recuperación do rego da Barranca.
Suso Latas expliounos pormenorizadamente o que sí podemos facer e o que non así coma todos os por qués. Dende os Espigueiroa agradecer o interese que se está poñendo no proxecto.

Fotografía Andrés Bourio, cartel Carlos Baamonde Bermúdez

Venancio Santar

Venancio Santar Abraido

“En la casa del que esto escribe se custodia una hermosa sobrecarta ejecutoria de hidalguia de la carta ejecutoria expedida el 8 de agosto de 1497 a favor de Alvar González de la Casa solar de Santar de San Miguel de Reinante del cual descendia nuestro padre Don Agustín Lence Santar.
Alvar era nieto de otro Alvar González dueño de la Casa Santar, quien con la nobleza de Galicia, llamada por el rey Juan II asistió a la guerra de Baeza contra los moros”

 D. Eduardo Lence Santar y Guitian (Mondoñedo 1873-1960)

Encontramos varias ramas da familia Santar nos últimos séculos ademáis da de San Miguel, como por exemplo en Cabarcos ou en Mondoñedo. Descendente da familia Santar foi tamén o persoaxe do que nos ocupamos, Venancio Santar Abraído, ese nome que sempre vimos gravado na lápida central do bonito panteón de granito e vidreiras emplomadas, que preside un espazo destacado no cemiterio de San Miguel de Reinante. Non econtramos en cambio testimonios vivos que nos conten algo da sua historia, mais aló de que foi o persoaxe que doou o cemiterio, co convencemento, na maioria dos casos, de que foi un cura da parroquia.

Venancio Santar naceu en 1844 en San Salvador de Piñera (Luarca), feito que quizais se debera a profesión de seu pai. Era fillo de Fernando Santar (médico ciruxán), e neto de Alonso Santar (escribán), os dous de naturales de San Miguel de Reinante. A sua nai foi Josefa G. Abraído, natural de Taramundi. En 1864 á morte do pai, sabemos que eran seis os fillos que este deixaba: Clemente en Puerto Rico, e Venancio e Jesús en la Habana; en compañía da viuva, na sua casa de San Miguel de Reinante, quedaban as tres irmás Escolástica, Carmen e Vicenta.

O resto do coñecemento que temos da sua historia chegóunos gracias a hemeroteca, pois o seu legado fixo escribir mais dunha páxina de prensa, e algún que otro auto xudicial.
“ALMANAQUE GALLEGO”, publicación nacida en Arxentina a finais do século XIX dirixida polo lugués Manuel Castro López, adícalle un artigo, e fala del como El Filántropo D. Venancio Santar Abraido.
(...) era amante de la  ilustración, la poesía y, naturalmente, además de la propia, las lenguas latina, francesa e inglesa; en su testamento ordenó destinar 40.000 reales a la construcción de un nuevo cementerio en su parroquia.


En xullo de 1905 “ DIARIO DE PONTEVEDRA” facíase eco dunha noticia procedente de Lugo que titulaba “TESTAMENTO FAMOSO”, e comenzaba decindo:

"Hace ocho años falleció un acaudalado propietario, procedente de Mejico y vecino de San Miguel de Reinante.
Dotado de generosos sentimientos y en su afán de hacer algún bien positivo a su pueblo natal, dejó dispuesto que a su muerte, “despues cumplir y pagar todo lo ordenado, del sobrante que resulte de la liquidación, venta y redondeo de todos mis intereses, instituyo por mis únicas y universales herederas a cien muchachas honradas que se encuentren entre los quince y los treinta años de edad escogiendo entre las más pobres y necesitadas; de la parroquia de San Miguel de Reinante sesenta, y las otras cuarenta, también de las mas pobres y necesitadas, de la parroquia de San Pedro de Benquerencia”.

Como albaceas testamentarios han sido designados varios señores de marcada significación y respetabilidad, tanto por los cargos públicos que algunos desempeñan cuanto por la posición social que todos ocupan.


Venancio Santar morreu o 4 de agosto de 1898 en Puente Viesgo (Cantabria) aos 54 anos de idade solteiro e sin descendencia, e a pesar de que as suas intencións eran claras, sete anos despois, parte do seu legado estaba por cumplir. Aos dous anos do seu pasamento xa se había buscado un terreo axeitado, cumprido cos trámites eclesiásticos e gubernativos e comezaban a fabricarse os nichos do novo cemiterio. En octubro do 1900 faciase o primeiro enterramento, coa  oposición dalgunhos veciños próximos, que nunha carta ao gobernador rexeitaban a obra alegando razóns de saude pública.

Non aconteceu o mesmo coa disposición final do seu testamento. En xullo de 1905 os albaceas nomeados a pesar da respetabilidade que a noticia lles atribuía, non habían feito nada por elexir as mulleres que serían beneficiarias do legado de Venancio Santar. A noticia de prensa seguia decindo:
(...) que por las circunstancias especiales que entraña esta cuestión, por el grave y transcendental carácter que reviste y por la condición misma de las personas que intervienen en ella, no es necesario decir que está llamando la atención y que llegará sin duda a dar juego hasta en  los mismos tribunales de justicia, donde se halla ya el oportuno expediente”
Non temos noticia de cal foi o remanente don bens de Venancio Santar Abraído, pero sí de que o reparto levóuse a cabo, non sin certas diferenzas de criterio a hora de elexir as cen beneficiarias, porque en novembro de 1909, 11 anos despois da sua morte, “EL CORREO DE GALICIA” recolle unha noticia de tribunais dictando sentencia
(...) en el pleito seguido por el Juzgado de Ribadeo por Antonia Rodríguez Rico sobre nulidad de la lista de herederos de D. Venancio Santar Abraído y reconocimiento a la demandante del derecho a figurar en la aludida lista.
Os restos de Venancio Santar Abraído foron exhumados e trasladados desde Cantabria o día 3 de novembro de 1905, para reposar no panteón que a sua familia edificou en lugar preeminente do cemiterio co que el agasallou ó seu pobo, para ben dos seus veciños.
Para rematar, cabe decir que na data do seu falecemento, vivian en San Miguel de Reinante duas irmás solteiras e dous sobriños, fillos dunha delas, e que por documentos que nos achegaron, e testimonio do único descendente vivo da familia que coñecemos, as casas donde viviron os últimos membros da familia Santar están situadas na praza do Souto de San Miguel de Reinante.

Venancio Santar

Venancio Santar Abraido

“En la casa del que esto escribe se custodia una hermosa sobrecarta ejecutoria de hidalguia de la carta ejecutoria expedida el 8 de agosto de 1497 a favor de Alvar González de la Casa solar de Santar de San Miguel de Reinante del cual descendia nuestro padre Don Agustín Lence Santar.
Alvar era nieto de otro Alvar González dueño de la Casa Santar, quien con la nobleza de Galicia, llamada por el rey Juan II asistió a la guerra de Baeza contra los moros”

 D. Eduardo Lence Santar y Guitian (Mondoñedo 1873-1960)

Encontramos varias ramas da familia Santar nos últimos séculos amais da de San Miguel, como por exemplo en Cabarcos ou en Mondoñedo. Descendente da familia Santar foi tamén o persoaxe do que nos ocupamos, Venancio Santar Abraído, ese nome que sempre vimos gravado na lápida central do bonito panteón de granito e vidreiras emplomadas, que preside un espazo destacado no cemiterio de San Miguel de Reinante. Non econtramos en cambio testimonios vivos que nos conten algo da sua historia, mais aló de que foi o persoaxe que doou o cemiterio, co convencemento, na maioria dos casos, de que foi un cura da parroquia.

Venancio Santar naceu en 1844 en San Salvador de Piñera (Luarca), feito que quizais se debera a profesión de seu pai. Era fillo de Fernando Santar (médico ciruxán), e neto de Alonso Santar (escribán), os dous de naturales de San Miguel de Reinante. A sua nai foi Josefa G. Abraído, natural de Taramundi. En 1864 á morte do pai, sabemos que eran seis os fillos que este deixaba: Clemente en Puerto Rico, e Venancio e Jesús en la Habana; en compañía da viuva, na sua casa de San Miguel de Reinante, quedaban as tres irmás Escolástica, Carmen e Vicenta.

O resto do coñecemento que temos da sua historia chegóunos gracias a hemeroteca, pois o seu legado fixo escribir mais dunha páxina de prensa, e algún que otro auto xudicial.
“ALMANAQUE GALLEGO”, publicación nacida en Arxentina a finais do século XIX dirixida polo lugués Manuel Castro López, adícalle un artigo, e fala del como El Filántropo D. Venancio Santar Abraido.
(...) era amante de la  ilustración, la poesía y, naturalmente, además de la propia, las lenguas latina, francesa e inglesa; en su testamento ordenó destinar 40.000 reales a la construcción de un nuevo cementerio en su parroquia.


En xullo de 1905 “ DIARIO DE PONTEVEDRA” facíase eco dunha noticia procedente de Lugo que titulaba “TESTAMENTO FAMOSO”, e comenzaba decindo:

Hace ocho años falleció un acaudalado propietario, procedente de Mejico y vecino de San Miguel de Reinante.
Dotado de generosos sentimientos y en su afán de hacer algún bien positivo a su pueblo natal, dejó dispuesto que a su muerte, “despues cumplir y pagar todo lo ordenado, del sobrante que resulte de la liquidación, venta y redondeo de todos mis intereses, instituyo por mis únicas y universales herederas a cien muchachas honradas que se encuentren entre los quince y los treinta años de edad escogiendo entre las más pobres y necesitadas; de la parroquia de San Miguel de Reinante sesenta, y las otras cuarenta, también de las mas pobres y necesitadas, de la parroquia de San Pedro de Benquerencia”.

Como albaceas testamentarios han sido designados varios señores de marcada significación y respetabilidad, tanto por los cargos públicos que algunos desempeñan cuanto por la posición social que todos ocupan.


Venancio Santar morreu o 4 de agosto de 1898 en Puente Viesgo (Cantabria) aos 54 anos de idade solteiro e sin descendencia, e a pesar de que as suas intencións eran claras, sete anos despois, parte do seu legado estaba por cumplir. Aos dous anos do seu pasamento xa se había buscado un terreo axeitado, cumprido cos trámites eclesiásticos e gubernativos e comenzaban a fabricarse os nichos do novo cemiterio. En octubro do 1900 faciase o primeiro enterramento, coa  oposición dalgunhos veciños próximos, que nunha carta ao gobernador rexeitaban a obra alegando razóns de saude pública.

Non aconteceu o mesmo coa disposición final do seu testamento. En xullo de 1905 os albaceas nomeados a pesar da respetabilidade que a noticia lles atribuía, non habían feito nada por elexir as mulleres que serían beneficiarias do legado de Venancio Santar. A noticia de prensa seguia decindo:
(...) que por las circunstancias especiales que entraña esta cuestión, por el grave y transcendental carácter que reviste y por la condición misma de las personas que intervienen en ella, no es necesario decir que está llamando la atención y que llegará sin duda a dar juego hasta en  los mismos tribunales de justicia, donde se halla ya el oportuno expediente”
Non temos noticia de cal foi o remanente don bens de Venancio Santar Abraído, pero sí de que o reparto levóuse a cabo, non sin certas diferenzas de criterio a hora de elexir as cen beneficiarias, porque en novembro de 1909, 11 anos despois da sua morte, “EL CORREO DE GALICIA” recolle unha noticia de tribunais dictando sentencia
(...) en el pleito seguido por el Juzgado de Ribadeo por Antonia Rodríguez Rico sobre nulidad de la lista de herederos de D. Venancio Santar Abraído y reconocimiento a la demandante del derecho a figurar en la aludida lista.
Os restos de Venancio Santar Abraído foron exhumados e trasladados desde Cantabria o día 3 de novembro de 1905, para reposar no panteón que a sua familia edificou en lugar preeminente do cemiterio co que el agasallou ó seu pobo, para ben dos seus veciños.
Para rematar, cabe decir que na data do seu falecemento, vivian en San Miguel de Reinante duas irmás solteiras e dous sobriños, fillos dunha delas, e que por documentos que nos achegaron, e testimonio do único descendente vivo da familia que coñecemos, as casas donde viviron os últimos membros da familia Santar están situadas na praza do Souto de San Miguel de Reinante.

A guerra do Rif

Foto cedida por Nelly de Moreda.

DESPIDIÉNDOSE

"Han tenido la atención de visitarnos despidiéndose de nosotros los soldados de esta provincia Ramón Penabad y Modesto Flores, de San Miguel de Reinante; Juan, José y Antonio Rodríguez y Belarmino Iglesias, de Santiago de Reinante; el cabo Antonio Otero y el Soldado Francisco Edrosa, de San Pedro de Benquerencia; Antonio Vega Villaamil, de San Justo de Cabarcos; Tomás Barreira, de San Cosme; y Leandro Villarino Canto de Cillero de Mariñaos.

Que la suerte les acompañe a todos."

            Isto saía publicado en El Norte de Galicia o día 16 de agosto de 1921, pronto sentimos a curiosidade de saber qué destino levarían tan atentos mariñáns, se quedarían na península ou irían destinados a África (que así era como se clasificaba, en primeiro termo, o destino para facer a "mili" no exército de terra, en tempos non moi remotos).

            Non nos fixo falta camiñar moito, apartando a vista do recadro da nosa noticia, simplemente dando unha ollada á páxina enteira, comprobamos que ese día o tema militar acapara a portada do periódico e  polo relato que fai, a cidade enteira vive una xornada de patriotismo, adhesión e empatía co Exercito.

             "Momentos de verdadera emoción en Lugo.

La despedida tributada a la fuerzas fué una imponente manifestación de patriotismo"

            Tres días antes a autoridade militar de Lugo, remitiu escrito ao alcalde comunicándolle a partida, e este escribiu un bando que fixo colocar nun  dos lugares mais céntricos da cidade, pedindo que " el acto de despedida sea una grandiosa manifestación de amor a España y de cariño a los valientes soldados."

            Foron despedidos no cuartel de San Fernando por varias comisións cidadás que os agasallaron  coa recadación de varias colectas (entregadas ao xefe do rexemento) e outra composta por distinguidas damas lucenses, las cuales les repartieron tabaco, medallas y escapularios. 
Despois de vibrantes discursos patrióticos saíron en formación polo centro da cidade dirixíndose á estación do tren..." y un público numeroso victoreaba sin cesar a las tropas."

            Na estación foron despedidos tamén por numeroso e emocionado público de todas as clases sociais, emoción que se desbordou á hora de arrancar o tren aos acordes de la Marcha Real executada pola Banda del Regimiento.

            Era o domingo 14 de agosto de 1921, o Rexemento de Infantería Zamora nº 8 partía para África por ferrocarril as 17:34 horas, e con el os nosos veciños e outros moitos lucenses... MARCHABAN PARA A GUERRA DE AFRICA!!!.

            Un mes antes o exército español en África sufriu, ao mellor a derrota máis amarga da súa historia con mais de 12.000 mortos segundo os historiadores, ... Pero iso é outra historia; outra historia, que coa perspectiva dos anos trocaría o patriotismo, o triunfalismo e a emoción en indignación, vergoña e dor.

            Hoxe a información está ao alcance de todos. “Guerra de África 1921”,  “Guerra del Rif”, “Desastre de annual”, Abd El-Krim, “Batalla de Alhucemas”.

 Traballo de Campo de Faustino González Recalde

o panteón de Santar

Ao longo dos anos presidiu o centro do cemiterio de San Miguel, solitario e sempre cun pequeno aro de misterio.

Hoxe na lápida vemos gravado  un nome, Venancio Santar Abraido, pero… ¿quen foi este home?¿ Un bispo? ¿Un sacerdote?¿ Que ilustre personaxe repousa neste lugar?

Venancio Santar Abraido naceu no 1844 en San Salvador de Piñera (Oviedo).

Foi fillo  de Fernando Santar cirurxán e natural de San Miguel de Reinante e Josefa G. Abraído de Taramundi.

A penas se sabemos da súa vida, salvo que emigrou con menos de vinte anos  á Habana xunto cun irmán, Xesús, e que anos despois fixo fortuna en México.

Faleceu con 54 anos en Puente Viesgo (Cantabria) intuímos que aqueixado dunha enfermidade e alí foi enterrado nun primeiro momento.

Antes de falecer nomeou varios albaceas que velarían polo cumprimento do seu testamento, entre as súas disposicións ordeaba que se doarían cuarenta mil reais para a construcción dun novo cemiterio na parroquia de San Miguel de Reinante. 

Dous anos despois do seu falecemento,  o cemiterio estaba construído facéndose o 26 de outubro do 1900 o primeiro enterramento. 

Catro anos despois comezouse a construír o panteón que todos coñecemos, e os seus restos foron trasladados dende Cantabria a San Miguel.

Na cláusula do seu testamento  ordenaba ademais aos seus albaceas que despois de cumprir e pagar todo o ordenado, do sobrante instituía por herdeiras universais a cen mozas honradas entre quince e trinta anos, sesenta da parroquia de San Miguel e corenta da Parroquia de San Pedro de Benquerencia.

Parece que houbo certos problemas co pagamento desta disposición por parte dos albaceas e o caso foi tratado incluso no congreso dos deputados. O caso é que a  lista destas cen rapazas foi  feita non sen algunha que outra reclamación de rapazas que se crían prexudicadas por non figuraren na lista.

Hoxe deixamos este pequeno recordo en agradecemento ao seu bo facer polo pobo.

Traballo de campo de Faustino González Recalde. 

Panteón de Santar, por Andrés Bourio 

Os Pazos

De todos é coñecido o pasado nobiliario do pobo grazas á conservación de pazos tan significativos e importantes para nós como é o Pazo de Triana, o Pazo e Outeiro e ante todo e sobre todo o Pazo de Pumarín,
 O Pazo de Pumarín, Casta Torre de Moreda aparece como a casa solariega máis antiga do concello de Barreiros posuindo unha apasionante historia, dende  Alvaro Pardo de Taboada e Violante Andrade de Aguiar (1550) a Domingo Pérez de Moreda (1802) pasando polos numerosos preitos que houbo pola súa posesión ao longo dos séculos.
   Sabemos que nun orixe a parte de ter un lugar de frutais cerrado, tamén posuía capela daí que posiblemente veña o nome de Casa Torre, co paso dos anos e dos litixios esta acabou desaparecendo.


Escudos da Casa Torre de Moreda  ou  Pazo de Pumarín.

Escudo  esquerdo cuartelado en cruz

Cuartel primeiro: 3 barras verticais nun escusón, rodeado de 8 caldeiros. Os dous superiores, máis grandes, rodean ¿unha cruz, unha T...? que remata o escusón. Fai referencia a armas dos Taboada, cuxo escudo na Casa da Torre de Arcos en Chantada ten catro barras verticais, rodeada de 6 caldeiros e na Casa Torre de Mera, en San Lorenzo de Vilamaior de Negral en Guntín, no escudo jaquelado e partido dos Ulloa e Taboada, ten oito caldeiros. Neste caso, os dous caldeiros darriba que rodean unha cruz quizais fan referencia o emparentamento desta casa co apelido dos Neira ou dos Rivadeneira.

Cuartel segundo, ou alto dereito, un águia coas ás estendidas, das armas de Aguiar

Cuartel terceiro, ou baixo esquerdo: barra engolada de dous dragantes das armas dos Andrade

Cuartel cuarto, duas serpes anudadas pola cola, facendo unha “S”.....????

escudo esquerdo

CASA MOREDA escudo dereito según se mira de frente a fachada

Escudo dividido en catro por unha cruz ortodoxa

Primeiro cuartel: ...???? (parecen M-M-M-M-M da Casa dos  Moreda

Segundo cuartel: ...???????

Terceiro cuartel: ajedrezado das armas dos Ulloa

Cuarto cuartel: un águia camiñando cun rollo de papel no pico???

Presenta difícil lectura polo mal estado de conservación. No terceiro cuartel adivíñanse 13 escaques (tablillas do taboleiro de xadrez )franqueadas por bichos que entrelazan os rabos, blasón que semella dos Bahamonde.

O PAZO DE TRIANA

O Pazo de Triana ou Casa do Curioso é do século XVII amosa o seu escudo as armas dos Moreda Rivadeneyra e Aguiares con data do 1669. Aínda que por investigacións recentes semella que  casa en sí procede do ano 1500.

Na parte cental do escudo aparece unha cruz con catro veneras nos extremos e que determina os seus catro cuarteles tano a cruz como as veneras son propios dos de Ribadeneira.

 No seu escudo podemos ver unha torre de dous pisos, unha árbore desraizada, unha aguia e tres veneras, no bordo aparece a inscripción Armas de los Ribadeneiras,

Moredas Aguiares ano 1669

Aparece un yelmo con lambrequines con plumaxe

PAZO DE OUTEIRO

O pazo de Outeiro cun escudo moi ben conservado Avante con la cruz avante.

O primeiro cuartel banda engolada dos Andrade no que aparece a figura dun guerreiro que suxeita unha lanza

Segundo cuartel, aguia dos Aguiares cona ás despregadas coroada con tres coroas.

Terceiro cuartel, outra aguia similar pero que mira ao lado contrario e cunha soa coroa

Cuarto cuartel fachada dunha igrexa almohadillada e unha esvelta torre sen ameas.

Foi casa consistorial No ano 1840 cando San Miguel chegou a ser a capital do concello de Reinante, este privilexio duroulle tan só tres anos despois pasamos a formar parte do Concello de Cavarcos.

Este concello de Reinante comprendía: Barreiros, Benquerencia, Celeiro, San Miguel de Reinante e Santiago de Reinante.

Este pazo do Outeiro foi tamén cuartel da garda Civil cando aquí estivo instalada.

Imaxes de Francisco Javier teijeira López 
Información de Francisco José Campos Dorado e Emilio Piñeiroa Lozano

II ROTEIRO OS ESPIGUEIROS

                Os pasados días 14 e 15 de Agosto voltamos pasear polo noso pobo. Este é o vídeo promocional. Engado ademáis fotos realizadas polo cronista oficial dos nosos roteiros, Andrés Bourio, grazas.

As pegadas de Roma no pobo

PEGADAS DE ROMA

 Os romanos ansiaban o control da nosa terra pola súa situación ademáis polo anceio de facerse donos do ouro galaico.    

“están escasos de viño e o que conseguen gástano rapidamente en festíns coas familias. No lugar de aceite empregan manteiga”. Estrabón.

                          San Miguel na época romana.

os castros non foron abandoados coa chegada dos romanos se non que semella que estes individuos forona adaptándose á nova situación. 

 As vilas costeiras foron medrando ao longo do litoral entre elas o castro de San Miguel. 
  Son numerosos os restos que confirman o paso de Roma polo pobo como é o caso dos restos dun cuncheiro na zona da Cabana así coma resto de cerámicas de orixe romano como as dolias  (semellantes ás barricas de viño) destinadas ao transporte marítimo. 

 Estes restos fan pensar que na época romana o noso pobo tiña unha actividade comercial bastante activa.

Datos aportados por Patrimonio Lugo e Mariña Patrimonio

Fotografía Francisco Javier Teijeira  e Óscar Chao.

Cuncheiro zona da Cabana

                                             

Restos de cerámica romana

A cultura castrexa no pobo.

RESTOS CASTREXOS NA PUNTA DO CASTRO

    A cultura castrexa deixou pegadas ao longo de todo o litoral galego incluso no noso aparece o xacemento de Punta do Castro.

   A vida no castro era una vida sinxela adicada á agricultura e á gandeiría dependendo a súa vida do cultivo de cereais coma o trigo ou a cebada e leguminosas como as fabas ou os chícharos.
    Nos castros costeiros como o noso tamén aproveitaban os recursos mariños.

O Xacemento Arqueolóxico de Punta do Castro

Na actualidade conservamos un parapeto de cinco metros de altura pero crese que tivo outro maior a uns 50 metros terra dentro que se destruíu por  mor dunha explotación de feldespato e as obras da estrada.

Posuía dous fosos  que aínda hoxe en día podemos observar con facilidade e nos cales se atoparon restos diversos de cerámica e ósos de cervo e balea. Aínda que non está confirmado, posiblemente chegou a ter tres fosos.

O que máis se atopou neste castro, foron restos de cerámica que foron depositados no Museo da Prehistoria de Vilalva.

PUNTA CORBEIRA

Tras un estudio de campo realizado polos técnicos de patrimonio en abril do 2013 semella que posiblemente se conservan vestixios castrexos nesta punta atendendo á morfoloxía do terreo e os cortes que aparecen, a ausencia de restos materiais visibles leva a valoralo como referencia de momento e non como xacemento.

Joaquín Ferrer Cruz e o seu axudante  Javier Chao Álvarez afirman que vendo o patrón dos asentamentos castrexos na liña costeira e a súa intensa ocupación e densidade que presentan tanto en Barreiros como Foz e Ribadeo con moita posibilidade esta punta fora habitada.

Imaxe facilitada polo Servizo de Patrimonio Cultural da Xefatura -terriotrial da Consellería de Cultura en Lugo.

 

parapeto no Castro

restos de muros

vista dende Comado

A TURBEIRA DE AREALONGA

UN BOSQUE MILENARIO BAIXO A AUGA

Toda a vida se ten escoitado no pobo a lenda de Vilacha, o pequeno pobo precedente do noso que deixou de existir tras un asolagamento. 
Este rumor era alimentado ano tras ano tras  temporais no mar que destapaban restos de árbores, atribuindo esta aparición ao antigo pobo de Vilacha.
Os temporais   dos ultimos invernos destaparon tesouros moi importantes para o pobo dende pezas da época romana ata cousas tan significativas como a turbeira na Arealonga, vestixio do que foi un  bosque no seu día.

Non existen estudios específicos dos restos atopados nesta praia,  unhas mostras de sedimento e fragmentos de madeiras que se tomaran hai quince anos, revelaron unha datación de 8000anos BP (Before Present). Os analises feitos a esta turbeira desvelaron que teñen restos de carballos  e piñeiros, así como partes inferiores de uces.

O trinta de xaneiro do ano 2016 a Voz de Galicia recolle unha noticia na que anuncia que a Doutora Aurora Grandal secretaria do Instituto Universitario de Xeoloxía Isidro Parga Pondal da Universidade da Coruña  desprazouse ata San Miguel para en colaboración co CEMMA e Mariña Patrimonio recoller para analizar osos de animais insertados na turbeira de Arealonga. 
Unha moi boa nova para a nosa turbeira.

Información aportada por Oscar Chao Penabad.

Imaxes Francisco Javier Teijeira e Faustino González Recalde