Praza do Souto

Praza do Souto

viernes, 8 de diciembre de 2017

Parladoiro a Sociedad Ganadera

Hoxe tivemos a sorte de desfrutar dun novo Parladoiro da man de Lourenzo Fernández Prieto catedrático de Historia Contemporánea da Universidade de Santiago de Compostela que nos falou dos Sindicatos Agrícolas de comezos do século XX e coas aportacións dos nosos veciños fonte inesgotable de coñecemento.
Adicamos esta tarde chuviosa á Sociedad Ganadera, unha sociedade que dende o 1911 ata o 2008, non so se encargou de mellorar a situación dos gandeiros ante o falecemento dunha res, se non que velou por dar resposta a problemas e necesidades do pobo como arranxar camiños, compra dunha malladora ou sulfatadoras comunais, ... contribuindo á mellora das condicións de vida no pobo.

Saco en limpo unha conclusión que deberíamos tela sempre presente, e é que dende tempos moi antigos os nosos antergos sempre tiveron moi claro que a unión fai a forza e xuntos podemos sacar mellores resultados e incluso ser máis felices.

Sigamos falando e xuntándonos así  sexa coa desculpa dun chocolate quente.

Grazas Tito por esta lección maxistral, a Maite e Tino por toda a documentación aportada, a esas chocolateiras e reposteiros/ras e sobre todo a eses maiores que hoxe pese a choiva nos acompañaron.

Fotografía Andrés Bourio.











jueves, 30 de noviembre de 2017

O Souto en días de feira e mercado.




O Souto, dende tempo inmemorial centro do pobo, cheo de vida, cheo de xente bulindo dun lado a outro, e hoxe… vese triste, encerrado en si mesmo, como esperando a que alguén lle recorde quen foi, que foi, como tantos e tantos lugares do pobo...
 Semella que o Souto se esqueceu de que no seu recinto celebrábanse as mellores feiras tódolos primeiros domingos de mes agás a feira do San Rosendo, que se celebraba o 1 de marzo fora o día que fora. Esqueceu que na súa pista transcorrían un dos máis recoñecidos   mercados da contorna, que os nenos xogaban bulideiros, que os comercios, traballaban a pleno rendemento!… Que foi daquel Souto?
O nome de Souto, máis que referirse a un lugar poboado de castiñeiros, tal e como enuncia a R.A.G, refírese máis ben a un lugar de encontro, unha encrucillada de camiños .
Non sabemos moi ben cando comezou a chamarse así xa que na Idade Media, aló polo 1300, era coñecido por Casal de Vilar, (casal: casa solariega cercada de muros con pequenas casas ao redor) xa que o dono deste Casal era Fernán de Vilar. Os arquivos da Catedral de Mondoñedo así certifican esta existencia cando no ano de 1389 se realiza un inventario da chamada Administración de San Miguel. O cabildo resultou ter gran cantidade de propiedades no pobo, concretamente seis casais de herdades mansas (terreos traballados) en “Jalsende”, Pumarinno, Pumarrubiño, Pousada, Outeiro e a metade do Casal de Vilar.
Sabemos que polo 1872 foi necesaria unha ampliación do Souto, xa que se quedaba moi pequeno para celebrar o mercado e a feira. Temos confirmación deste feito por informes realizados por parte dunha comisión de veciños, así como do concello. Os afectados alegaban que posuían casetas neste lugar e que o concello, pola súa parte, procedera a demoler cuadras e casetas que eran da súa posesión. O concello alegaba que estas casetas non estaban habitadas e que foran usurpadas a terreos municipais… Certo ou non, no 1872 o Souto ampliouse para enfado dalgúns e beneficio doutros.
Os propietarios afectados alegaban…     
que eran dueños de una casa cuadra y cercado unidos a ellos incluendo entre una era de majar, pajares, leñero y huerto sitas en el Souto de San Miguel de Reinante así como lo habían sido su causante Don Narciso Rodríguez hasta el año de 1858 en que falleció padre y abuelo respetivamente de los denunciantes poseyendo de dichas fincas pacíficamente por medio de inquilinos y del mismo modo una caseta unida a la casa referida desde dicho año hasta la fecha .
Resultando que según el escrito indicado los demandantes se han visto desposeídos de la cuadra y cercado reseñados en el día treinta de este-  por haber procedido a su demolición de mano de varios convecinos pro orden de don Juan Gomez revertido de la autoridad de Alcalde de Barrerios y bajo la responsabilidad de este arrasando aquellas localidades bajo el pretesto de conservación y mejora de caminos y plazas, dañando la casa principal con el derribo de una viga que apoyaba en una de sus paredes y la cuadra terminando por ofrecer información de unos y otros actos y fianza suficiente a responder de perjuicios para que probados todos los estrag,,, de la demanda de la restituya en la posesión de las fincas demolidads en su primitivo estado.

Pola contra, o concello…
el ayuntamiento en sesión extraordinaria de veintidós de septiembre de mil ochocientos setenta y dos los escritos presentados por Don Ramón Rodríguez y Antonio do Rego vecinos de San Miguel de Reinante opusieron a restituir al local de la feria de dichas parroquias los terrenos que detectan pertenecientes al mismo “Considerando que es obligación de los ayuntamiento que no solo conservar las fincas del común si no recuperar aquellas cuya usurpación se compraba? Frecuentemente?
Considerando que las declaraciones de los testigos no han sido impugnadas por las alegaciones indicadas a pesar de resultar de ellos que los terrenos de que se trata pertenecieron al citado local de la feria y considerando que según el articulo 67 de la ley municipal vigentes es de la exclusiva competencia de los ayuntamientos la apertura y aliviación de calles y plazas y todo clase de ias de comunicación.
Na documentación que temos non chegamos a sacar conclusións de como solucionaron este preito entre veciños e concello.


Os días de mercado

O mercado era os venres pola mañá e, dende primeira hora, a pista estaba chea de cestas ciscadas con froitas e produtos da terra (cebolas, patacas… todo segundo a época), galiñas, polos e coellos ben atados polas patas ou metidos en gaiolas con barrotes  de madeira.
O mercado era aberto a toda persoa que tivera algo que ofrecer. Se nunha casa nacía unha camada de coellos, e non se ían comer todos, levábanse ao Souto o venres.
Venres tras venres dábanse cita vendedores e compradores ocasionais, ou non tan ocasionais  que facían do mercadeo unha forma de gañar a vida.
O mercado dos venres servíalle a moitos naquel tempo para abastecerse de mercadoría que levarían despois aos mercados da Veiga, Ferreira ou o domingo a Lourenzá, lugar ao que moita xente de San Miguel se acercaba vender, sobre todo, a neviña (a semente do toxo).
Ao Souto viñan  Pepa de López, de Foz,  Encarnación de Casanova, que vendía as súas cazolas de barro e  un sinfin de tarros para as plantas.
 Tamén se daban cita vendedores de zocas, como Casanova, Cadramón, o Bagullo (que tamén traía velas) ou Pepe do Camín, que gardaba a súa mercadoría nos baixos das galerías que todos coñecemos.
 Estes non facían as zocas, senón que primeiro comprábanas e logo revendíanas polos  mercados. Nalgunhas ocasións incluso as decoraban
 O zoqueiro por excelencia foi Gumersindo, aínda que Luís da Cachela, a parte de coplista, tamén facía as bases dos zocos. Amando na Ferrería, traía as madreñas feitas por el mesmo xa que traballara na Devesa na fábrica de madreñas. Valeriano vendía as súas coidadas cestas e rocas de fiar e Rosita traía o pan de Vilanova, despois montaría a panadería que rexentaron Ofelia e Xesús de Dourado.
Rosa irmá de Palalola vendía: froita, avea, fabas ao igual que María de Cartiñas nun primeiro momento e Nélida do Cesteiro despois que ofrecía incluso fíos.

 Aínda que  moita froita chegaba de Vilanova ou de Ferreira. 
Veciños de Cabarcos e da Insua tamén se acercaban a vender o millo  e o trigo sobrante das súas colleitas.

O pescado viña de Foz normalmente. As peixeiras de Foz, cruzaban a ría con marea baixa e viñan andando ata aquí polo camiño dos focegos, cambiando a súa mercadoría, cando ían polas casas, por ovos e patacas. Unha destas peixeiras era Piedad, que anunciaba a súa chegada tocando o corno. Disque mentres que Piedad tiña peixe... as compañeiras pouco vendían, tamén procedía de Foz Lola que a parte de vender o peixe, dábache unha receita para cociñalo... todo un detalle!!! . Tamén chegaban peixeiras de Rinlo nos seus burriños. Como anécdota podemos dicir que tras un partido de fútbol entre o Iberia CF e o Rinlo no que houbera unha desastrosa arbitraxe, fixérase un boicot ao peixe de Rinlo, ao que o mestre de Benquerencia , xogador naqueles tempos do Iberia, César Margolles, se viu obrigado a intervir para rebaixar as tensións xa que o deporte debía unir pobos e non separalos… gracias á súa intervención levantaron  o “bloqueo”.

A Periquita de Rinlo tamén traía fíos e bobinas, tan necesarios para remendar a roupa unha e outra vez...
Esperanza , Antoña de Maio e Francisca de Couso vendían os seus queixos, que normalmente compraban en Ferreira ou Vilanova. Estas mulleres tamén vendían manteiga deixando probala no tarro aos posibles compradores. A cata, facíana somerxendo o dedo na manteiga ( creo que daquela non había inspectores de sanidade...) Alicia sempre traía pitos e Palalola, debaixo sempre do escaparate de Maruxa, traía as súas verduras directas da horta.
En toda casa de labranza cando se facía matanza non so se mataba un porco, se non que mataban dous ou tres, segundo o número de membros na familia. Os xamóns supoñían un ingreso extra para a familia xa que os podían vender ben sen curar ou curados. Xurdiu así a figura dos xamoneiros tales coma Gerardo da Ferrería ou Serafín de Reinante que compraban os xamóns polas casas e despois vendíanos no mercado. Tamén compartía esta actividade Gregorio Fuente, O Maragato, aínda que este non ía polas casas se non que llelo levaban directamente ao comercio situado na mesma pista do Souto.

Trala guerra civil había unha gran carencia de produtos alimenticios de primeira necesidade   por moitos era a coñecida cartilla de racionamento que funcionou entre 1939-1952 e que tivo como consecuencia o florecemento do estraperlo con produtos coma o aceite, o café, o azucre, a fariña, as patacas da crepa, ou mesmo o xabón.
Casos hai de mercadeiras que viaxaban a Lugo no autobús de Canceleiro para comprar no mercado negro algúns destes produtos que traían agochados debaixo das saias en “alforxas” feitas para o caso ou no fondo da cesta da froita. Estas mercadorías e outras legais portábanse, ben ao lombo, ben nos burros, andando polo monte ata os mercados de Ribadeo ou da Veiga para onde había que saír o día anterior e co perigo engadido de toparse coa Garda Civil que vixiaba esta actividade, o cal significaba o decomiso da mercadoría e unha posible malleira.

Para o transporte de vendedores e mercadorías a tales eventos valíanse de burriños tirados por carros. 
Máis tarde, xa nos anos corenta contaban co servizo dos autobuses de Xosé de Inés, de Reinante, Canceleiro, de Cabarcos, Autos Casanova de Florencio González e Autos Dorado de Manuel Dorado Dorado, “O Páxaro”, de Benquerencia, que tempo despois tamén se encargaría de levar aos rapaces e rapazas a Ribadeo a estudar o Bacharelato, e aínda hoxe en día o segue facendo. Estes coches levaban escrito no frontal, derriba da cabina, as tres palabras que eran toda unha declaración dos seus fins: “FIESTAS, FERIAS Y MERCADOS”.

A mercadoría viaxaba na baca metida en gaiolas e en cestas cubertas cunha arpilleira amarrada ao redor cunha corda. 
O pago polo  servizo de transpote facíase  ao dono do coche e este era sempre outro momento para o regateo, xa que este pedía a ollo polos vultos que portaba o/a viaxeiro/a e este/a, sempre buscaba a maior rebaixa.



Naquel tempo o Souto era lugar de encontro, de xogo, de ruido e algarabía.
    Hoxe, non loce esplendoroso como no 1947 cando a Sociedad Ganadera de San Miguel estreou unha reformada pista presidida pola Micaela. Coa súa balaustrada e aquelas árbores esplendorosas. Ese brillo comezou a desaparecer no 73 canda a Micaela, disque en pro do “progreso “ como tantas outras cousas... pero cómpre rememorarlle a  este Souto quen foi. ..



Continuará cos comercios...

Seguramente me faltou moita xente de mencionar, pido desculpas xa que resulta moi complicado falar de algo que non coñecin e do que falo por boca de moitos tras varias entrevistas. Pero ben... este é un relato aberto que se pode completar. Moitas grazas.

domingo, 29 de octubre de 2017

PROXECTO RIO

SINOPSE.
Proxecto encamiñado  á recuperación social e natural do Rego da Barranca, o río matriz do pobo, o noso rio. 
O Río como arteria unificadora do pobo, dende a Barranca á Arealonga, todo é San Miguel. Preténdese a activación dende a asociación de toda a veciñanza para participar no proxecto, coma  unha  segunda acción do LAB SOCIAL da asociación.
*LAB SOCIAL : o brazo executivo-participativo formado pola xente do pobo, interxeracional, que permitirá mellorar, adecentar, recuperar ou potenciar espazos, lugares,…, de interese histórico,emocional,festivo,arquitectónico ou natural do pobo, mirando ó futuro do pobo.

ITEMS CONTEMPLADAS ( accións ).
1.      LIMPEZA XERAL.
2.      POZO DA CAINZADA (  e outros espazos históricos de baño ).
3.      APERTURA DA SENDA FLUVIAL .
4.      LIMPEZA E INTERVENCIÓNS ESPECÍFICAS EN PATRIMONIO ( MUÍÑOS, FONTES,LAVADOIROS…).
5.      DEPURADORA.
6.      CONCIENCIACIÓN EDUCATIVA MEDIO AMBIENTAL.

PROCESO E OPERATIVA.
Estructuramos ese plan de acción enfocado á participación da veciñanza, coa asociación como motor , guía e articuladora de dito obxetivo. Unha vez tido claro e definido o “proxecto rio” a nivel interno na asociación,  organizaremos una CONVOCATORIA VECIÑAL  para dalo a coñecer,  perseguindo involucrar  e motivar á xente do pobo para colaborar e acometer os traballos físicos que conleva dito proxecto. Neste encontro escoltamos e apuntamos as propostas e aportacións  coherentes por parte da veciñanza para este fin.
Nesta convocatoria-xuntanza, definirase o CALENDARIO OPERATIVO do plan ( normalmente nestes proxectos participativos teñen una frecuencia mínima ”obrigatoria” quincenal ) . Así, propoñerase facer 2 dias de traballo ó mes de mínimos, cada 15 dias. 
Tentaremos fixar datas ordinarias para que vaian quedando como hábito na xente, por exemplo, segundo e último fin de semana de mes ( sábado ou domingo pola mañá ).  

Outra cuestión a mencionar,  que xa o definiremos unha vez confirmemos a execución do proxecto,  é que poderán levrse a cabo diferentes accións de adecuación e limpeza simultáneamente  en cada tramo do rio. Por exemplo que no tramo “X” que toque acometer ese dia fagamos limpeza xeral, limpeza dalgún muiño e adecuación dun pozo de baño, se houbera claro. Non facer sólo unha cousa no tramo en cuestión senon traballos integrais no tramo.
Medio Ambiente comprometeuse dende un inicio a facer unha laboura de acompañamento e asesoramento na posterior fase de execución e accións contempladas

TRAMOS DO RIO
Definimos e mapeamos sete tramos do rio a modo de sectores rematando na desembocadura na praia de Arealonga.
Cada un destes tramos, xa cara á fase ejecutiva do proxecto,  subdividirémolos noutros duns 100/200 m  que serán obxeto da acción de limpeza e intervención diaria, a modo de calendario de obxetivos. Obviamente teremos en conta a dificultade orográfico-xeolóxica , do estado de maleza e limpeza ou das intervencións en patrimonio do tramo en cuestión, polo que éstas son distancias intencionais.
Adxuntamos documento coa división mencionada e mapeo de espazos e elementos patrimoniais.

DEPURADORAS E EDUCACIÓN MEDIOAMBIENTAL.
Algo que nos preocupa especialmente é o estado lamentable das x depuradoras que temos no rio, que denota falta de manta de mantemento, revisión e mesmo limpeza. Non falamos só dos olores, de maleza ou estado das mesmas, amplificámolo á sensación xeral de abandono e precariedade que amosan. Non buscamos culpables, nin no concello nin na entidade autonómica competente, só queremos axudar a mellorar esas instalacións e buscar unha solución a un problema que medra cada ano. Xa non falamos da imaxe e impresión que se levan os turistas cando pasan ó lado delas…Pedimos coordinación, información e execución a quen corresponda, e amosamos a total disponibilidade da asociación para axudar neste asunto.
Relacionado con este tema, queremos implantar un programa de educación e concienciación medioambiental que teña o rio como protagonista. Charlas e accións periódicas que organizaremos en canto se poña e marcha a execución do proxecto, poniendo especial énfasis no tema dos vertidos ilegais, basura e respeto da flora e fauna. Tamén contemplamos un proxecto co Colexio Público de San Miguel de Reinante para implicar ós cativos e profesores nestas accións medioambientais a modo de actividade extraescolar pero cun marcado carácter participativo social. 

OBXETIVOS FINAIS DO PROXECTO.
1.      Recuperar o rio dende un punto de vista natural, medioambiental e por qué non decilo estético, cun tratamento sanador global que frene a decadencia deste pulmón do pobo.
2.      Poñer en valor elementos etnográficos e arquitectónicos que forman parte da historia do pobo, do dia a dia dos nosos antepasados : muiños, fontes e lavadoiros. Aínda que na mayoría dos casos sexa imposible recuperalos arquitectónicamente polo estado actual que teñan e o custe que isto tería, sí que se poden adecentar, limpiar e homenaxealos cun sinxelo panel informativo que fale do elemento en cuestión ( estes paneis tamén se colocarán nas pozas ou recantos de interese).
3.    En mente tiñamos   recuperar a zona de baño por excelencia do rio, A Cainzada, que tanto ben fixo polo ocio sano e saude da nosa xente. Ese lado social do rio aportao una simple poza, na que ó redor dela historicamente se xuntaban rapaces e maiores de San Miguel, aparte da beleza que ten ese punto  concreto do rio. Non hai una persoa que non teña nostalxia da Cainzada. Idem para outro punto de baño como é a Poza dos Moreda.non podemos recuperalo xa que requeriría facer intervencións no leito do rio conformaremonos con sinalalo cun panel informativo.
4.      A senda fluvial como senda de respeto e futuro do futuro do rio e do pobo. Aparte de crear un paseo precioso  que cruce o pobo dende a Barranca á Arealonga, esta senda ten que metaforizar o respeto ó medio ambiente en xeral e ó ecosistema do rio en particular, moi asociado tamén ó respeto pola historia de San Miguel ( con eses paneis histórico-informativos a cada paso por elementos de interese ). Cada paseo por esa zona tenlle que servir á xente para reflexionar sobre a beleza e a historia do entorno no que vive. Tamén axudará a ter un atractivo de ocio saudable para a xente do pobo e o turismo que nos visita, UNHA VIA VERDE NATURAL E RESPONSABLE .
5.       A memoria do rio. O rio ten memoria e a xente tamén, el  lémbrase do que foi noutros tempos e nós e os máis vellos igualmente lembrámonos do mesmo. Pódese decir que nos botamos de menos. Pero como a culpa do deterioro e estado actual do rio é exclusivamente noso, da xente, da deixadez ou das nosas prácticas irrespetuosas (si o comparamos cunha persoa maior impedida, que ninguén  a atende, vive sóla e en estado de cuasi abandono ) é a nosa obriga moral  adecentalo, limpalo e facelo accesible para que o veñan ver . E que a xente, desde os máis cativos a ós máis maiores, o volte a disfrutar plenamente e presumamos del . E con eses novos baños ou paseos pola beira do río seguro que voltremos a botar un ollada atrás de respeto á nosa historia, á memoria do rio.

A XENTE.
Reivindicamos a idea do LAB SOCIAL do pobo arriba explicada, o poder e vontade da xente para poder cambiar as cousas si se une. Unha persoa motivada e ilusionada por algo ten moito de imparable , e si conseguimos unir vontades cun fin común podemos crear algo exemplarizante. O efecto motivador que parte do emocional, do afectivo, do amor por algo ou alguén. Neste caso o motor ten que ser o pobo no que nacimos, hai poucos motores máis potentes que esto, e o noso rio como protagonista e aglutiador. É a nosa identidade e un sentimento de pertenza.
Este laboratorio de acción ten que ser interxeracional, que acolla dende nenos a xubilados, cunha  vertente educativa, solidaria  e emocional  do que se faga. Nenos ( o futuro), xuventude, adultos, xubilados e vellos, todos xuntos reaprendendo e dandolle a mán ó do lado mentras corta unas silvas ou lle conta o que era ese pozo…
Experimentando e profundizando na parte participativa social multidimensiona un proxecto de por si. Nestes tempos de nubarróns morais , éticos, económicos,… hai que facerlle  creer en algo á xente, motivar, dar protagonismo sano, facer sentirse útil ás persoas, darlles unha causa que xenere ilusión. E non só botar a culpa ás administracións correspondentes se non pensar en cómo podemos mellorar as cousas nós mesmos e buscar a axuda e colaboración legal, técnica e de recursos de ditas administracións.

A asociación Seminario de Estudos Os Espigueiros aposta por mellorar e enriquecer a vida do pobo de San Miguel de Reinante, e o rio ( e o que conleva ) é obxetivo prioritario. E buscamos facelo dende a ilusión, a vontade, o traballo e a legalidade. Buscamos colaboracións e cómplices. Medio Ambiente xa nos amosou o seu apoio, recentemente recibimos a aprovación  de Augas de Galicia e o Concello de Barreiros semella parecerlle un proxecto sumamente interesante... e ti veciño/a uneste a nós???



aquí o enlace con toda a información de tramos e elementos a ter en conta



viernes, 27 de octubre de 2017

Unha de naufraxios...



Mariñeiros  á ventura
dunha noite atreboada
que quizais non ten retorno
a ningunha madrugada...

                                     (Darío Xohan Cabana)


O mar é unha “enorme extensión de auga salgada que cobre gran parte da terra” segundo o define a Real Academia Galega pero non deixa de ser unha definición técnica e algo aséptica; o mar é algo mais que unha masa de auga salgada, é inspiración de artistas, ¡que poeta non cantou ao mar! Sempre cambiante pero sempre atraente, sempre señardoso para o que naceu e viviu a seu carón; é luz, ledicia e divertimento, e cantas veces confidente das nosas inquedanzas ou das nosas penaas... é fonte de vida e medio de vida para o mariñeiro ao que abala ou acanea... e como non, as veces tamén se cobra un prezo en forma de sufrimento. Convértese nun mar de bágoas.

Aínda que somos pobo de costa, non somos pobo pesqueiro mais a nosa vida e a npsa historia sempre esta ligada ao mar. 
A turbeira milenaria da praia da Arealonga demóstranos que a nosa orixe esta alí.
     Os primeiros poboadores decidiron asentar o seu pobo ben preto do mar en pleno cantil.
,Vilachá como di  a lenda quedou asolagada polo  mar e o río …
o mar que grandioso deus que da vida e é vida, pero que  con  forza nos goberna e incluso a veces nos castiga.
Sen embargo moi poucas familias  chegaron adicarse a actividade pesqueira. Se falamos de pescadores  no pobo sempre se nos virán  á mente os “Mesos” ou os fillos de Demetrio.
Eles dedicaron a súa vida á pesca, aínda que tamén combinaron esta actividade recollendo o chamado “liquen” (ouca) nunha lanchiña.Este liquen, levaríano vender á fábrica de algas situada hai anos na Vilavella (Ribadeo). Todos temos o recordo de Aurelia vendendo o peixe fresquiño no seu coche…




Este artigo non vai falar do mar en si se centrará nos náufragos, non para que sexa causa de abatemento do lector, senón pola curiosidade que suscitaron en nos algúns dos casos que relatamos.


UN ENTERRAMENTO NO CASTRO (non tiña sinales de que fose cristián...)

         O máis antigo que saltou aos nosos ollos data de setembro de 1854, concretamente o antevéspera de San Miguel, (supoñemos cal sería tema o de conversa na espera da misa ou a saída da mesma) no libro de enterramentos lemos literal:

         “Eu Don Felipe González Díaz de la Rocha Presbítero patrimonista e veciño de Santiago de Reinante, con la licencia do propio párroco de San Miguel y de Reinante, Don Ramón Fernández Rios, que a razón encontrase ausente, e coa presenza da Autoridade competente asistín a darlle sepultura a un cadáver descoñecido que o mar botou nos Castros, término desta parroquia de San Miguel. Nos mesmos Castros foi sepultado del modo propio a un cadáver desta índole, xa porqué se desconcordia o seu carácter, xa tamén porque os Profesores da Facultade Médica afirmaron que a sua extracción daquel sitio ameazaba un contaxio a todo o pobo polo estado de putrefacción en que se atopaba.”


O CASO DA FRAGATA ANGLO-AMERICANA

         Este caso de naufraxio tamén debeu ser ben comentado na comarca durante todo o verán  de 1861, e mesmo foi noticia da prensa da Capital. A orixe do asunto, nos tamén no encontramos nos libros da parroquia e comenza cando o mar bota as praias de San Miguel dous corpos... pero mellor..., vamos coñecer o relato que o sr. cura de San Miguel Don Ramón Fernández Rios fai no libro de enterramentos.

         “Un cadáver lanzado polo mar.
En catorce se xullo de mil oitocentos setenta e un deuse sepultura eclesiástica no cemiterio a un cadáver que o mar botou al sitio da Pasada; e a pesar de haberse formado o oportuno expediente pola Marina non puido identificarse, créndose sin embargo sería un dos que se afogaron da fragata Anglo-Americana. En virtude pois do oficio que me dirixiu o Asesor da Marina fíxoselle o oficio de sepultura e enterrouse no citado cemiterio.”

         Si o día catorce aparecía o corpo dun náufrago na praia da Pasada, cinco días despois, é dicir o dezanove de xullo de 1861 aparecía o segundo e a inscrición reza nos mesmos termos, que non foi posible identificalo, que se soterrou no cemiterio desta parroquia e que posiblemente se tratase dun dos que se afogaron da fragata Anglo-Americana.

         Ante estes dous enterramentos e a anotación do naufraxio dunha fragata Anglo-americana levounos a buscar mais noticias do caso nas hemerotecas, e pedir sorte. E a noticia apareceu no periódico EL CONTEMPORÁNEO (versión dixital da Biblioteca Nacional), no seu número do 22 de agosto de 1961. A noticia di textual:

Provincias
         “En la tarde del 5 de julio del corriente años embarrancó en la playa de San Bartolomé de Barreiros la fraganta mercante de los Estados Unidos de América nombrada Live-Yankee, del porte de 1.638 toneladas de registro, con cargamento de carbón de piedra, que , procedente de Cardiff, se dirigía á Bombay.
       En seguida que el comandante de marina de la provincia de Rivadeo tuvo noticia de este suceso, se trasladó al lugar del siniestro, con el ayudante de la comandancia, para los auxilios y demas efectos que se adoptaron desde luego, cumplimentando en todas sus partes lo prevenido sobre el particular en las ordenanzas generales del ramo; se procedió acto seguido al salvamento de los efectos del buque, hasta el dia 13 del mismo, que á consecuencia de un fuerte temporal SO quedó completamente destrozada.
       Tanto el capitán comandante de carabineros de dicha provincia, como el administrador de la aduana y demas autoridades de Rivadeo, contribuyeron por su parte á prestar los auxilios que se le pidieron, sin que el consignatario del buque tuviese otra parte en el naufragio que el de inspeccionar y llevar la cuenta de los efectos salvados, debiéndose el salvamento de ellos a las disposiciones adoptadas por la autoridad de marina”.

         Por outras fontes soubemos que en San Cosme de Barreiros tamén deron terra en presenza do capitán da nave e do resto da tripulación, a outros dous mortos neste accidente, un o día 7 e outro do dia 17 de xullo.



GALERNA NO CANTABRICO

         En decembro de 1893 o Cantábrico debeu mostrar a sua cara mais brava e indómita, LA GACETA DE GALICIA, Diario de Santiago, recollía a nova de varios naufraxios provocados polos temporais, na costa de Lugo, un barco de Pravia en Morás, un de Viavelez en Burela, un de San Ciprian en Cangas, outro do Barqueiro e o bergantín-goleta “Pepita” de Ferrol, que naufragou en San Miguel de Reinante ocasionando dous mortos.

         Nada comparable coa que se chamou a gran galerna do Cantábrico en en Xullo de 1961 fundiu 23 barcos entre Lugo e Ondarribia e morreron 83 mariñeiros entre eles 34 galegos.

         Pero seguindo o orde cronolóxico poñémonos en xuño de 1899. O dia 24, dia de San Xoán, o cura D. José Ramón Pérez Rodríguez escribe:

         “asistí a dar sepultura cristiana al cadáver de un hombre que apareceu na praia da Arealonga desta parroquia, crendoo digno dela por atopar un escapulario entre as suas vestimentas, habendo precredido a oportuna orde e autorización do Xulgado.”



POBRE FOLKWAG

         En xaneiro de 1900 e unha pequena nota de prensa di que “o tempo reinante estes días esnaquizou por completo o barco “Folkwag” encallado en San Miguel de Reinante”

         A noticia é asi de curta, non parece que se lle dera moita importancia ao encallamento que por outra banda parece que non revestiu desgrazas persoais. Pero a cousa non quedou así, porque a carga que levaba debeu espertar gran interese entre os parroquiáns da zona xa que, días mais tarde, EL DIARIO DE LUGO tira de ironía para puntualizar o “destorzo” do barco:

         “¡Pobre Folkwag!, o barco encallado en Foz estrelouse e fíxose mil pedazos en San Miguel de Reinante.
¡A tempestade destruíno e encargáronse de axudala os veciños de toda a costa!. ¡Pobriños!. ¡Como axudaron á tempestade!”.



        
        
         O 7 de maio de 1904 EL NORTE DE GALICIA publica outra noticia de naufraxio.

         “en San Miguel de Reinante (Barreiros) no punto chamado O Castro, un golpe de mar fixo zozobrar un bote de pesca matrícula de Rinlo (Rivadeo) desapareciendo cuatro de los seis tripulantes que llevaba”

Dous destes tripulantes foron expulsados polo mar días mais tarde na costa de San Miguel. Eran José García López, de 36 anos, casado con Eduarda Díaz e natural de San Pedro de Rinlo, fillos de Pedro e María, e o outro era o seu fillo de catorce anos Pedro García Díaz. Os dous recibiron sepultura no cemiterio católico da parroquia de San Miguel de Reinante.



Artigo de Faustino González Recalde.

miércoles, 20 de septiembre de 2017

Chegan as festas patronais.

"San Migueliño das uvas maduras
Que tanto me das e que pouco me duras"


O pobo de San Miguel de Reinante cada 29 de setembro dende tempos inmemoriais honra ao seu patrón o arcanxo San Miguel. Unha tala  alada  do arcanxo duns sesenta centímetros  datada do século XVIII  preside o altar maior da igrexa , pero … por qué San Miguel  e non outro? Por qué non San Pedro, Xoan … poida que esta razón xamais a saibamos pero o que sí temos claro é que non sempre fomos de Reinante, se non que en plena idade media eramos San Miguel de Vila Cha.

O diccionario Madoz afirma que o pobo de San Miguel xa existía no século XII
    “La ig\. parr. (San Miguel Arcángel) existía en el siglo XII, con el nombre de San Miguel de Viiiaplana; es matriz de Santiago de Reinante y el curato de patronato real y ecl. ; hay 2 ermitas pobres y un cementerio muy próximo á la población”
Existen uns trinta  documentos, dous calendarios e tres escrituras que fan referencia a Vilacha nos arquivos da Catedral de de Mondoñedo.
É no tumbo de Lourenzá onde atopamos máis referencias ao noso pobo.
 No documento número 75  do Tumbo de Lourenzá datado o do 18 de abril do  1151, fálase de Vilachá. Neste documento García Vermúdez doa ao Mosteiro de Lourenzá e ao seu abade, as hereddades que posuía en Villa Plana, Santo Estevo e San Pedro a cambio de darlle dúas vacas, un poldro, tres medios de pan, tres de trigo e un vestido ao ano ademáis de ser acollido no mosteiro cando se presentara alí.

No documento número 64 datado o 24 de novembro do 1266 María e Dominga González venden ao Mosteiro de Lourenzá  parte da súa heredade situada en Vilachá por 24 soldos.
Polo que se entende trala lectura Pedro Gundisaluus que aparece  en outros documentos do tumbo de Lourenzá foi o pai destas dúas.

No  ano 1288 o cabildo cede o foro de San Miguel de Vilachá a MATEO ÁLVAREZ (mentres viva o arcediano de Montenegro D. Pedro Diéguez)
 O pago deste foro realizaráse nos meses de novembro e abril dando a cada canónigo do cabildo:8 soldos leoneses, 2 pans dominicais e unha ración íntegra aos estudantes (relixiosos da catedral).

É no ano 1605 cando se comeza a falar  de San Miguel de Reinante e da Administración de Reinante deixando de empregarse a denominación San Miguel  de Vilachá ou Villaplana.
Poida que este cambio de denominación fixera alimentar a lenda de San Miguel. Lenda que conta que alá polo 1600 o pobo se San Miguel de Vilachá se asentaba ao lado dun pequeno regato (o río de San Miguel ou do Forcón) nos lugares hoxe denominamos como Vilachá e Figueirido.
Disque nunha noite de inverno choveu moito e isto coincidiu cunha subida da marea moi grande e o desbordamento do rio asolagando todo o pobo e quedando tan só en pe a casa máis alonxada do pobo, o Pazo de Pumarín.
O libro das festas do ano 1977 promovido pola comisión daquel ano (Pichurri, Rocha, Julio, García e Luís relata esta lenda.
“Nuestro predecesor, San Miguel de Vila Chá, fue un pueblo que tuvo asiento en la vega norte del actual San Miguel de Reinante de los siglos XIV al XVI.
Vila Chá, estaba enclavada en la margen derecha de un pequeño río, que desemboca en Lóngara y que servía de límite de los pueblos de San Miguel y San Pedro. De este río, nos cuentan nuestros abuelos que uno de sus frecuentes desbordamientos en invierno inundó y destruyó al pueblo de San Miguel de Vila Chá y camió su lecho unos mil metros hacia el Este.
También la tradición nos cuenta, que la casa más alejada del mar, de ese antiguo San Miguel estaba a 1400 metros de éste y se localizaba en el barrio entonces llamado Espiñeira (hoy Pumarín, y que la iglesia y lo que en su tiempo era el mercado, estaban situados en el actual Figuerido. El actual barrio de Xalxende en aquella época se denominaba “As Viñas” debido a que en ese lugar se cultivaba la vid. Prueba de ello nos la dan los posteriores hallazgos de cepas enterradas.
A 500 metros del mar y en dirección Noroeste, había un espeso bosque de robles que se conocía con el nombre de Carballo, nombre que procede del gallego roble, en la actualida no existe pero se sabe que estuvo situado por el actual Preguntoiro. También sabemos que otor bosque de las mismas características existió limitando ya con el mar y prueba de ello la tenemos a raíz del descubrimiento por una marejada de gran cantidad de troncos en el año 1954. También es probable que la zona sur de Vila chá fueste monte pues recientes excavaciones hechas en unos yacimientos de caolín han puesto a la luz  gran cantidad de árboles en muy buen estado de conservación. Lo hasta ahora contado, es poco más o menos lo que nuestros abuelos nos contaron, pero nuestra inquietud nos lleva a una pregunta: ¿cómo un río tan pequeño es capaz de sepultar un pueblo tan grande?
Una respuesta lógica que no desfasa con la tradición es, conocidas las características del subsuelo de esta zona que se trata en su totalidad de una mezcla de barro y arena que la poca consistencia de éste al mezclarse con gran cantidad de agua que el río aportó se hundió sepultando el pueblo de Vila Chá.
Cabe también, que la causa de la desaparición de Vila Chá pudiese ser la acción de un maremoto, pero como de ello nada se sabe,nada podemos asegurar…

Hoxe en día sabemos que a marexada do 1954 o que descubriu foron os restos dun bosque fósil, a turbeira de Arealonga que  é obxeto de estudo pola importancia dos ósos atopados nela. Discrepamos onde sitúa  o lugar de Carballo xa que o ubican en Preguntoiro pero está realmente cerca da ponte de Cardido, moi próximo polo tanto ao lugar  que aínda hoxe en día conserva o nome de Vilachá e o lugar de Salxendrez sempre se denominou así xa que a documentación medieval así o confirma. Pero ben sabemos que esta crónica daquel libro das festas relataba a lenda segundo os avós que en todo momento lle engadían un ala de misterio, as campás da igrexa repicaban… os arados na zona de Vilachá chocaban cos tellados das casas…
A referencia máis antiga ás festas do patrón atopámola nos libros de fábrica da igrexa concretamente   do ano 1885 no que se deron  40 reais para os fogos do patrón ao maiordomo, 40 reais aos sacerdotes que fixeron  o ritual e 40 reais para o maiordomo da festa.

En prensa, a primeira referenia ás festas do San Miguel data do ano 1891, atopámola por casualidade no Riberas del Eo do 09/11 /1935, onde nun recadriño pequeno atopabamos as noticias de facía corenta e catro anos entre varias novas aparecía esta que se refería ás festas celebradas naquel ano
“El martes tuvo lugar en Reinante y en la Caridad la fiesta de San Miguel. Al primero de dichos puntos reunió no poca gente de los alredederores y bastante de Ribadeo.
Unos cuanto músicos de los que componen la murga conocida como del Refaxeiro, trataba de amenizar las fiestas, pero ejecuto la misa llamada de de Sexto Tono y un Tamtum Ergo a tres voces, dos clarinetes y un cornetín.
El presbítero don Manuel S. Pérez ocupó la sagrada cátedra predicando un bonito sermón en el que encomió las virtudes del Santo Arcángel.
No faltó lo profano, su parte de fiesta sobre todo en la casa de un acaudalado vecino nuestro que nos obsequió cumplidamente y nos proporcionó la ocasión de pasar un rato delicioso”
Descoñecemos quen sería o acaudalado veciño  pero no tocante á murga o Refaxeiro sí podemos decir algo por este seudónimo era coñecido o músico mindoniense José Antonio Ramos Gasalla que dende moi se adicou á música ingresando na capela de música da catedral mindoniense. A fins deste século dirixía unha charanga composta por doce músicos e con varios instrumentos que parcipou nas diversas funcións e actos públicos celebrados en Mondoñedo e arredores, é dicir todo un luxo contar coa súa presenza nas festas daquel ano.

Xa no ano 1918 no periódico “El Eco de San Miguel” periódico que os emigrantes da Sociedad Hijos de San Miguel y Reinante promoveron, aparece unha noticia no número do 10 de outubro no cal di que as festas non foron moi concorridas naquel ano.
aunque muy poco concurridas se celebraron con mucha solemnidad los festejos en honor a San Miguel Arcángel.
El día estuvo lluvioso, pero eso no impidió q que la gente joven, ávida de diversión y pletórica de entusiasmo, diese nota saliente a la fiesta, serpenteando por el paseo, desde la Panadería hasta frente a la casa de Don Inocente Maseda
Apunto con esto un caso curioso que dijo un anciano sentado en el paredón del Souto “eu con ser vello e todo, o ver esas mociñas tan churrusqueiras ´faiseme auga n´a boca”
E é que as mozas de San Miguel tiñan fama de fermosas e para o patrón non dubidaban en presentar as súas mellores galas.
Nese ano a banda de Santo Tomé executou moitas e variadas composicións modernas e típicas da rexión dando nota significativa a “Alborada” e “Muiñeira”. No último día houbo baile no campo da festa e á noite nos salóns da época, amenizado pola banda no salón da Sociedade Recreativa.
Para atopar máis novas destes festexos xa debemos alonxarnos deste ano ata o 1926 no que unha pequena nota do 3 de outubro no Heraldo do Gallego contaba que se celebraran grandes festexos na honra do patrón dende o día 25 de setembro ao 30 do mesmo mes.
Tres anos despois non aparecen novas das festas patronais pero sí resulta canto menos chocante unhas coplas de cego publicadas no Riberas del Eo precisamente no día do patrón.


DIALOGANDO:
-Beatriz, estoy triste sabes por qué? Porque llegó la fiesta de San Miguel
-No me lo explico, al contrario, eso es causa de regocijo.
-La fiesta es atrayente y es animada ; voy, sin embargo a ella de mala gana, pues me hago cargo que con ésta se acaban las del verano.
-Aún os quedan las ferias de Mondoñedo, que tanta gente llevan de nuetro pueblo.
-gracias querida, sí, allí pasan las maulas el tercer día.
- Qué suspicaz te muestras! Tú estás  muy lejos de ser ninguna maula, ni mucho menos: sólo te digo que aún teneis ocasiones de divertirnos.
-No le des vueltas, chica, que ya está en casa el invierno aburrido: las noches largas, los días lluviosos, el cielo encapotadao… ¡no lo soporto!
-Es tristón el invierno ¿qué duda cabe.. Pero no es, como dices, insoportable allá en mis tiempos nadie jamás hablaba de aburrimieto. Pasábamos las noches…
- Cosiendo acaso?
- Algo se trabajaba, pero algún rato también había de alegre esparcimiento.
-Calla no sigas, déjame de ñoñeces.
-Sea como quieras pero entonces vivamos todas contentas.
- No te lo creo. Estas hablando en broma-
-No que hablo en serio-
- Pues nosotras gozamos y nunca satisfechas logramos vernos.
-Es muy sencillo el que sabe adaptarse no siente hastío
BEATRIZ
Con hastío ou sen él o certo foi que as festas pasaron sen saber moito máis de cómo foron nin qué actuacións deleitaron aos nosos veciños.
Un ano despois días antes das festas tanto Riberas del Eo novamente  coma o “El pueblo Gallego” se faranse eco das nosas festas.
Nunha das columnas do Riberas podemos ler:
 San Miguel de Reinante
  Grandes festejos.
En honor del excelso patrono se celebrarán en San miguel de Reinante los días 28, 29 y 30 del actual grandes festejos, que serán amenizados por la renombrada banda de música de Villalba.
El día 28 a las doce, un repique general de campanas y el disparo de grandes palenques anunciarán el comienzo de lso festejos.
A las cuatro de la tarde hará su entrada en el pubelo a los acordes de unos bonitos pasodobles la brillante banda, continaundo los festejos hasta la madrugada.
El día 29 a las nueve dianas y alboradas por la banda y gaitas del país. A las once misa solmene cantada por un afinado coro de señoritas de la localidad; a las cinco de la tarde paseo en la Alameda que estará artísticamente adornada , ejecutando la banda piezas musicales de su variado y extenso repertorio.durante la noche se repetirá el paseo luciendo una magnífica iluminación a la venciana, quemándose además bonitos fuegos de artificio.
El día 30 se repetirán los festejos del anterior.

El pueblo Gallego engadía tan só á noticia que os salóns de baile nestes días permanecían abertos.
A dicir verdade imaxinar o paseo pola antiga Alameda de San Miguel escoitando a banda faime sentir unha gran envexa por aquelas festas que coidaban tanto a estética do pobo.
 E polo que leo na prensa antiga, esta festa non se diferenciou moito da celebrada dous anos despois.
Uns días antes das celebracións o Riberas del Eo publicaba o día 24 de setembro a sguinte noticia.
“La comisión organizadora de los festejos que dse han de celebrar en este pueblo los días 28, 29 y 30 del corriente, está ultimando los trabajos de organización, habiéndose fijado en todos los pormenores a fin de que la concurrencia salga satisfecaha.
A ese fin, estos jóvenes que no han querido que el pueblo de San Miguel se quedase sin sus famosas fiestas anuales, han confeccionado un programa en extremo atrayente. He aquí el programa.
DÍA 28. A las doce del día, darán principio los festejos con el disparo de grandes bombas de palenque. A las cinco de la tarde: entrada en el pueblo de la atamada Banda de Música “Antas de Ulla” la que dará un concierto en la plaza.
A las 9 de la noche: gran verbena, amenizada por dicha Banda, la que durará hata las 3 de la madrugada.
DÍA 29: A las siete de la mañana  la banda y gaitas del país recorrerán las calles ejecutando alegres dianas y alboradas.
A las 11 misa en la parroquial con asistencia de la banda, terminada esta gran baile en la plaza hasta la una de la tarde.
A las cinco de la tarde: paseo en la alameda el que será amenizado por la banda.
A las diez de la noche: Magnífica verbena, con asombrosa iluminación eléctrica y veneciana y en la que habrá un verdadero derroche de fuegos de artificio.
DÍA 30: el mismo programa que el día 29, habiendo además a las 8 de la mañana un descomunal mercado en que se venderá de todo.
Durante la noche del día 30 el “Salón Tirabeque”estará abierto a beneficio de la comisión.
O programa resúltame tremendamente atractivo, só retrasaría un pouco a hora de comezo das alboradas do día 29… este mesmo periódico uns días despois o día 10 de outubro ofrecía un resumo do que foran as festas engadindo que.. “ una enorme concurrencia de todos los pueblos limítrofes, y aún de algunos lejanos invadió en esos días el pueblo de San Miguel, ansiosos de unos momentos de esparcimiento, y a la verdad, a pesar de lo despabacible del tiempo nadie salió defraudado en sus deseos de diversión.

“El pueblo gallego” o 04/10/1932 tan só informaba nunha pequena nota de prensa que
“ Las fiestas celebradas el 28, 29 y 30 en honor a San Miguel fueron muy concurridas y animadas. Fueron amenizadas por la banda de música de Antas de Ulla que dirige José Otero.
Un ano despois vese que a banda de Antas de Ulla gustara que  repetíu no pobo nas patronais do 1933 así se facía eco o Riberas del Eo nunha pequena nota de prensa de escasas liñas.
“Hoy jueves darán comienzo las fiestas patronales de San Miguel de Reinante, que continuarán durante los días 29 y 30. La comisión organizadora de las mismas ha confeccionado un exelente programa de actos religiosos y profanos en los que intervendrá la banda municipal de Antas de Ulla.
Habrá dianas, disparos de bombas , sesiones de fuegos artificiales bailes campestres, solmens fiestas religiosas y otros actos.
Existe gran animación en la comarca”
Non sei que pasou un ano despois realmente xa que a día oito de setembro non había sinais nin de festas nin de comisión e así se deixa caer no Riberas del Eo
De nuestros corresponsales
AÚN NO HAY NADA
“Con el objeto de constituir la Comisión organizadora de las fiestas patronales, se han reunido bajo la presidencia del Señor Alcalde las representaciones de las fuerzas vivas de la localidad.”
Del anterior párrafo corresponde a un periódico de la capital de la provincia, en donde al parecer se interesan más los alcaldes por el progreso de su pueblo. Sin embaro aquí, en donde dabía de haber también una Comisión encargada de los nuesros, que también se aproximan, que nosotros sepamos, ni se han reunido con el Alcalde, ni sin Alcalde, no habiendo por lo tanto Comision, por lo que al pareer, nos quedamos sin fiestas de San Miguel.
Es de presumir eso, ya que estamos en el mes de septiembre, y no hay nada de nada.”
Que pasaría? Quedaramos ese ano sen festexos? Eu case apostaría porque non os houbo xa que ao ano seguinte no ano 1935, non só se falaba da animación das festas daquel ano se non que tamén se deixaba caer que xa había comisión de05/10/1935
San Miguel de Reinante
Las fiestas
Muy animadas se han visto las que se han celebrado en este pueblo los días  28, 29 y 30 del pasado mes de septiembre en honor a nuestro patrono-
Con un tiempo espléndido, se han trasladado a San Miguel un sinnúmero de gentes de todos los pueblos comarcanos, que han gozado de lo lindo, por haber esos días diversiones para gtodos los gustos.
Nuestra felicitación a la comisión organizadora por el acierto tenido en la organización y desarrollo de las mismas.
UN RUMOR
Se rumorea entre la gente del pueblo, de que ya existe comisión de fiestas para el próximo año. De ser cierto tal rumor, el próximo año contaremos con grandes festejos, ya que , esta comisón con tiempo suficiente para ello, podrá llevar a cabo un programa todo lleno de atractivos.
Ao ano seguinte imaxino que non houbo festas tralo estalido da guerra, de feito, non atopei ningunha nova das festas ata o ano 1953 que sei das mesmas  a través do libro das festas editado pola propia comisión . Aquel ano a comisión estaba formada  por Nemesio Pérez Martínez, José Antonio Rocha García, Segundo Leitón Piñeiroa e José Baamonde Novo.
No seu libro ademáis de apareceren múltiples anuncios dos establecementos do pobo, Manuel Villaamil Seijas ofrecía un estenso prólogo alabando o bo facer da comisión e pedindo ao Santo Arcanxo que seguira dispensando o seu benfeitos patrocinio no pobo cun
“SANCTE MICHAEL ARCHANGELE DEFENDE NOS IN PARELIO, UT NON PEREAMUS IN TREMENDO JUDICIO…
O programa deste ano consistíu:
DÍA 28
A mediodía el disparo de potentes bombas y el volteo de camapans anunciarán el comienzo de las fiestas.
A las seis de la tarde, los gigantes y cabezudos harán las delicias de la gente menuda.
A las nueve da la noche dará comienzo la primera gran verbena de la fiestas que será amenizada por un Quinteto Regional
En esta verbena ya la plaza_pista lucirá una Hermosa iluminación de incontable número de bombillas preparadas especialmente para estos Festejos.
DÍA 29
A las nueve de la mañana hará su entrada en el pueblo la aamada Banda Municipal de Ribadeo  que recorrerá las principa
les vías interpretando Dianas y Alboradas
A las doce de la mañana misa solemne en honor de San Miguel Arcangel y a continuación solemne procesión religiosa por el itinerario de costumbre.
A continuación gran concierto en la Plaza- Pista por la citada Banda de Música.
A las seis de la tarde Monumental Romeria amenizada por la Banda y la Orquesta Los Satélites de la Coruña-
A las 11 de la noche Segunda y Grandiosa Verbena en la que hará una exhibición la citada Orquesta

DÍA 30
A las once de la mañana Misa Solemne y a continuación Procesión Religiosa.
A la una Gran Concierto en la plaza –Pista por la Orquesta Los Satelites
A las cuatro de la tarde Cucañas- Competiciones- Concursos
A las seis Segunda Gran Romería amenizada por la Orquesta a las once de la noche Tercera Gran Verbena y a su terminacón una Grandiosa Sesión de Fuegos de Artificio.
Co que non contaba era con que houbera festa o dia 1 de outubro recibindo no programa das festas o nome de
DIA 1º - FIESTA DEL CAUDILLO ( en pleno réxime non é de estrañar)
A las diez de la mañana empezará la Gran Feria Anual con variados e importantes Concursos cuya celebración se inica este año
A las once Misa Cantada
A las doce concierto en la plaza pista y bailables
A las cuatro de la tarde CUCAÑAS –COMPETICIONES- CONCURSO
A continaución Tercera Romería en la Plaza amenizada por la Orquesta
A las once de la noche Cuarta y çultima gran Verbena – en la que la Orquesta Los Satélites pondrá su esmero para dejar grato recuerdo en todos los asistentes.

Un ano despois parte desta comisión do 53 repite figurando Nemesio Pérez, José A. Rocha e Segundo Leitón. No seu libro  adicando unhas palabras aos veciños no libro editado este ano.
Queremos hacer extensivo por mediación de estas líneas, nuestro profundo y sincero agradecimiento a todos aquellos que de una u otra forma han prestado su colaboración para dar a nuestras Fiestas Patronales su mayor brillantez, asícomo para editar el presente programa”
Este ano tamén serán catro días de festas



   
Non atopei máis novas referentes ás nosas festas salvo unha pequena noticia do 26 de setembro do ano 1971 publicada na Cormarca e que Gilberto Suárez Méndez firmou.
San Miguel de Reinante
Fiestas Patronales en honor a San Miguel
Torneo Triangular de Fútbol I Trofeo Iberia Radio Televisión
Con motivo de las Fiestas Patronales que en la bonita localidad de San Miguel de Reinante se celebrarán durante los días 29 y 30 de septiembre y 1º de octubre, va a montarse un interesante Torneo Triangular de Fútbol en el que se ventilará el Trofeo Iberia Radio Televisión preciosa copa que para sí quisieran muchos Clubs.
Tan importante trofeo así como otros dos para subcampeón y tercer clasificado han sido donados a la Comisión de Festejos por la acreditada firma comercial que le da su nombre, merce a la entusiasta y decidida colaboración del industrial de esta localidad, don Germán Rodríguez Dorrego, propietario de Establecimiento Rodríguez.
Intervendrán en la disputa del mencionado galardón la S.D. Burela, el Ferreira C.F y el Club Iberia de San Miguel
El primer encuentro lo jugarán Ferreira y Burela ., a las cuatro y media de la tarde del próximo miércoles día 29 de los corrientes.
El vencedor se enfrentará en la final al Club Iberia local el día priemro de octubre que en una finalísima se presentamás que interesante, ventilarán la posesión definitiva de este bello Trofeo Iberia.
A la terminación de este encuentro, se efectuará la entrega de premios y trofeos por genitleza así mismo de Iberia Radio Televisión.
Para amenizar estes estupendas Fiestas Patronales de San Miguel de Reinante están contratadas las orquestas internacionales Postino de Orense (que actuarán los días 29 y 30 de septiembre) y los Key de la Coruña, que lo hará el día 1º de Octubre. Subvenciona así mismo una preciosa sesión de fuegos de Artificio, la Casa Iberia que organiará variadas e importantes pruebs y competiciones.
Habrá Misa Solemne y Procesión el 29, durante las fiestas serán quemadas tracas fabulosas, lucirá artístico alumbrado y otros múltiples atractivos, capaces de “traerse” hasta San Miguel de Reinante cantidad incalculable de público dispuesto a pasarlo aquí de lo lindo.
Compoñían a comisión deste ano Tino de Marchante, Moncho de Dorindo, Julian de Presenta e José María do Claveiro coa colaboración de Villalba, taxista pir todos coñecidos.

A última das referencias que farei neste artigo data do ano 1977 , do libro editado por esta comisión xa fixen referencia ao inicio. Pero ademáis o día 23 de setembro do 1977 no Progreso aparecía unha noticia  e entrevista a Teófilo Iglesias Goás Pichurri, presidente da comisión de festas daquel ano xunto con Luis Fraga Leiro, José  García Rocha, Julio González y José Martínez, xente de sobra coñecida por todos.
Neste ano o presuposto alcanzou da cifra dun millón de pesetas e actuaron no pobo os “Satélites”  y “La X”.

Con esto remato este extenso pero non por eso menos interesante repaso polas festas patronais do pobo,  adicando este artigo con todo cariño a esa eses veciños que ano tras ano perden parte do seu tempo e das súas vidas para que outros disfrutemos. Son horas de reunións, horas pedindo de casa en casa, de comercio en comercio para que en día 29 ou en día 1 de outubro os veciños teñamos un motivo de reunión.
Felices festas amigos.


Moitas grazas a Xoan Manuel Díaz Blanco pola colaboración prestada aportando novas do Riberas del Eo.