Praza do Souto

Praza do Souto

martes, 13 de junio de 2017

Crónica negra dun pequeno pobo...

A prensa de comezo de século eloxia a beleza das nosas praias amosando este lugar como punto de especial atractivo turístico.

las playas de San Miguel de Reinante, San Cosme y Foz se hallan animadísimas por la gran afluencia de forasteros que acuden a los baños” el Correo de Galicia 11/08/1909

“la temporada veraniega promete ser animada en varios pueblos de la provincia de LugoDiario de Galicia 20/06/1917.

Estas noticias alónxannos moito do tema que hoxe tratarei,  dende logo non nos fan imaxinar a crónica negra que o noso pobo esconde.
Dende os máis que probables ataques  dos pobos do norte de Europa, a intrusión de Roma na nosa terra ou mesmo as múltiples disputas e intrigas da familia Pardo Taboada… ás numerosas novas do século XX que ben poideron ser merecedoras dunha copla do noso cego cantor Jota Baril, crimes, roubos, mortes violentas que permaneceron agochadas nas notas de prensa de comezos do século XX.

 Nada  nos faría chegar a pensar que dous foraxidos buscados polo goberno civil atoparan o acocho ideal no noso pobo tal e como o diario  La Correspondencia Gallega o 1 de novembro do 1905 nos informaba.
 “El Gobierno Civil buscaba a Angel Lago Domínguez de Arbeiros y vecino accidental de San Miguel de Reinante y Benito Menéndez Rivas alias “Cunqueiro” de Fornelas (Puebla de Brollón)”


ou que un licenciado do reformatorio de Alcalá despois de perpetrar un roubo no pobo, fora detido na Devesa.
Detención de un reclamado por la Guardia Civil del pueblo de Ribadeo. Ha sido detenido cuando dormía en un montón de hierba seca existente en un prado de la parroquia de la Devesa Benito Gómes, cuyo individuo se hallaba reclamado por el juez de instrucción del partido como presunto autor del robo de 253 ptas al vecino de San Miguel de Reinante Andrés L. Pulpeiro. El detenido es lincenciado del reformatorio de Alcalá donde sufrió condena por un delito de robo. El mencionado sujeto ha sido puesto a disposición de la citada autoridad Reclamante”  Vallibria 21/07/1935

Pero… sen dúbida, a nova que circulou como a pólvora en marzo do 1910 que causou asombro e consternación… foi a do asasinato da chamada “Xateira” a mans dun veciño do pobo.  

“Una mujer asesinada . El autor confeso.
“Horas después de terminarse la romería celebrada en San Cosme de Barreiros  fue muerta una mujer que se dirigía a su casa, y que había estado al frente de un puesto ambulante de bebidas en las inmediaciones de la ermita.
Hacía pocos días que en el juzgado municipal de Barreiros se celebrara un juicio de faltas entre P.D.M  y M.S.R. vecino de San Miguel de Reinante.  
El M.S.R   ya tarde, a las cinco se presentó en el lugar de la fiesta, cabalgando sobre un caballo y deteniéndose a escanciar vasos del tinto en todos los puestos que había en la romería.
Cuando se retiraba la gente el M.S.  debió haberse ocultado, esperando en el camino el paso de su enemiga la P. D.  y a unos dos km de la ermita apareció la infeliz mujer asesinada a consecuencia del disparo de un revólver, hecho a boca de jarro y por la espalda.
El cadáver ofrecía tres heridas de otros tantos proyectiles, debiendo haber ocurrido el hecho entre seis y siete de la tarde.
El autor de la muerte súpose que a caballo y galopando iba camino de Ribadeo, y a  las siete de la mañana del día siguiente se presentó M.S en la cárcel de dicha  villa manifestando que era él el autor del crimen.” Diario de Pontevedra 05 /04/1910.  

Da  noticia de prensa, mil versións chegaron a nós, entre  elas a versión de  que realmente lle propiciara unha puñalada pola espalda e non un disparo, co fin de evitar unha maior condea… fora como fora o resultado foi o mesmo para a pobre rapaza.

Mellor sorte correu  Germán de nove anos, fillo do concelleiro da época Inocente Maseda,cando xogando cunha escopeta co seu amigo Pepito Dorado,  foi alcanzado por un proxectil na man e na cabeza.
Dos niños de 9 y 10 años pertenecientes a apreciables  y ricas familias de San Miguel de Reinante, han sido protagonistas del trágico suceso que llevó a la consternación al vecindario de San Miguel de Reinante en el mes último. Hallábanse jugando Germán Maseda Vázquez y Pepito Dorado Martínez, en casa de este último, con una escopeta cargada con perdigones que el padre de Pepito dejara inadvertidamente al alcance de los pequeños, cuando se disparó el arma, yendo a herir en una mano y en la cabeza al más jovencito, Germán, hijo del acaudalado propietario don Inocente Maseda concejal del Ayuntamiento de Barreiros(noticia de El Eco de Galicia 10/03/1920).

Germán sobreviviu ao disparo quedando sen unha orella. Cursou a carreira de farmacéutico e exerceu como tal nunha farmacia de Foz da que non era propietario. É recordado pola gran maioría dos que pasan de 40, sempre coa súa boina caída de lado tapando a orella danada.

Electrocutado
Unha nova que tamén tivo que deixar  impactado ao pobo foi a do calcinamento do comandante de carabineiros do pobo.
Eusebio Cortón,  facía a penas tres meses chegara ao pobo procedente de Xerona. Gran aficionado á pesca, xamais imaxinou a sorte que o esperaba naquel día cando se dirixía ao mar  na súa bici. Levaba a cana en vertical cando topou cun cable de alta tensión do tendido eléctrico quedando calcinado. A nova apareceu en varios recortes de prensa
En San Miguel de Reinante ha fallecido por efecto de una descarga de la línea eléctrica el cabo de Carabineros de dicha comandancia Don Eusebio Cortón.
Según la versión pública, al ir de pesca el infortunado joven Cortón, quien sin duda, al tropezar inadvertidamente con la vara y aparejos en el cable de alta tensión de la referida línea, produjo los efectos que le ocasionaron la muerte” Correo de Galicia do 08/05/1913
O Diario de Pontevedra tamén se fixo eco da noticia o 10/05/1913


Unha historia  non reflexada na prensa pero que chegou a nós de forma oral danos un aire ao típico western do oeste americano.
A historia dun home de mal nome chamado “setebailes”.
  Este home era da Insua, e ao parecer días previos á feira de San Rosendo fixérase con nove cabalos pola zona de Arante. Disque comprara os cabalos pero non llos pagara aos donos…
O día de San Rosendo catro mozos de Arante que se viran estafados pola falsa compra de “Setebailes” recoñecérono ante a multitude e decidiron facer xustiza, aínda que non  da mellor forma …

Na noitiña dese día, cando voltaba dunha boa comida de festa, foi rodeado polos mozos con ansia de vinganza “os cabalos non os pagache pero valos pagar coa pel” e asestáronlle unha puñalada. Trala feitoría, saíron do pobo a galope a lombo dos seus cabalos.
“Setebailes” sobrevivíu grazas ás atencións de Don Ramoncito, e os mozos foron detidos ao día seguinte.
Nese día, trala pelexa a verbena da noite foi cancelada, tan só houbo baile en Mosquera e cine no Liceo.
Pero bueno parece ser que os días de feira do San Rosendo sempre foron movidos...

O Souto en día de feira. Se vos fixades, o Liceo aínda non existía.


Nesta crónica non poden faltar os episodios de roubos. O  primeiro  que temos documentado é un roubo de 80 ptas .

se denuncia el robo de 80 ptas en la casa de doña H. L. de San Cosme. Se detiene a H. L.R  joven de 17 años de San Miguel que se le ha visto merodeando por la casa”  La idea Moderna 09/11/1917

Non se ten constancia  de ningún roubo  máis no pobo ata 14 anos despois  el Regional

En San Miguel de Reinante. Robo en un comercio.
En la noche del viernes al sábado último, se cometió un robo de relativa importancia en el comercio propiedad de don Manuel  Roibás Roca, vecino de San Miguel de Reinante.
Los ladrones se apoderaron de 14 pares de calzado, ocho camisetas de hilo, varios pares de calcetines , seis pares de medias de seda y algunos de hilo, pañuelos de seda, corbatas, camisetas y pantalones de señora, un reloj de oro con su cadena, otro de plata de pulsera, un corte de traje para caballero y varios retales de seda. Se ignora quien o quienes hayan sido los autores del robo.
La benemérita del puesto de Ribadeo hace gestiones para dar con su paradero, hasta ahora sin resultado.” 
Oitenta e sete anos despois… o caso segue sen resolver.
Hoxe, posiblemente levarían os cartos e os reloxos pero naquel tempo as medias de seda valían moitos cartos,ao igual que os panos de seda, o corte de traxe, calzado... todo costaba máis conseguilo.


Un ano despois case polas mesmas datas efectúase un novo roubo que sae publicado en El pueblo gallego.
Robo en un café
 M.B y D.S son dos pacíficos ciudadanos, con residencia en el pueblo de San Miguel de Reinante en el municipio de Barreiros. Estos sujetos entraron en el café que en dicha localidad  posee Julián Díaz Moreda, valiéndose para ello de una llave falsa y ya dentro del establecimiento, se apoderaron  de tres bolas de billar (eran de marfil), unos tres kilos de café tostado, veinte libras de chocolate, veinte pesetas aproximadamente en sellos de correos de 0,25 y 0,50 y unas cincuenta pesetas en diferentes monedas de plata y cuproniquel. Estos comenzaron a gastarse las pesetas hasta que la Guardia Civil del puesto de Foz, los descubrió y con el atestado correspondiente los puso a disposición del juez”

Días despois o caso estaba resolto por completo e as bolas de billar apareceron no río de Fazouro.

según nos comunican de Barreiros fueron encontradas por unos muchacho el día primero del actual, en el río Fazouro al lado del puente, las bolas de billar que hace días robaron al empresario Julián Díaz. Riberas del Eo 03/12/1931

Como anécdota sinalar que Don Julián sempre estivo convencido de que non entraran cunha chave falsa; para él que accederan dende dentro do local, tras encerráranse no baño  (primeiro establecemento público con aseo), dende que o establecemento cerrou saíron do escondite e efectuaron o roubo.

Facendo este artigo dende logo a nova que máis me sorprendeu foi esta  pola tenrura e o final feliz que ten.

Aparece esta  en “ El pueblo gallego o 24/04/1959

El zapatero Nemesio transforma sus ahorros 25000 ptas en billetes del Banco de España. Los envuelve en un papel de periódico los guarda encima de un armario.
Después de hacer unas compras extraordinarias iba a echar mano de los ahorros comprobando que faltaba el paquete con las 25000 ptas.
Le preguntó a su esposa si ella los cambiara de lugar, ante la negativa de esta dio parte a la Guardia civil. Revisaron y nada vieron.
Días después  volvieron al lugar y tras preguntar a la mujer volvieron a observar.
Movieron el armario observando que había una tela de araña con un pequeño papel verde que examinado con lupa resultó ser la cara de Sorolla y los dibujos que correspondían a los billetes de 1000 ptas.
Siguiendo con la inspección vieron un agujero sospechoso en el techo.
Preguntaron  si en la casa tenían ratones, a lo que la mujer respondió que ya no pues empleaban raticida.
Agrandaron el agujero del techo y observaron 16 billetes colocados a lo largo de la pared. Los 9 billetes restantes formaban la cama de una enorme rata.
Mataron la rata y recogieron los billetes, algunos, tenían mordeduras pero no estaban inutilizados.”

 Afortunadamente todo quedou nun susto para Nemesio e puido dispor dos seus aforros.

Zapateiro e axudantes traballando no Souto, descoñecemos quen é e a data.


Remato este artigo coa nova dun incendio intencionado que causou cando menos o enfado do cronista oficial de Las Riberas del Eo.

 Un acto de salvajismo
"Hace poco tiempo que un honrado y laborioso vecino de este pueblo ha sido objeto de un atentado por parte de no se sabe quien , sabiendo que tan sólo se han  valido de artimañas políticas denunciándolo de que se había expresado en  términos injuriosos contra el régimen que nos gobierna. Mas como aquella denuncia no ha dado el resultado apetecido, trataron de llevar a la practica otro que de salir bien , había originado además del disgusto, grandes pérdidas. No conformes con lo que antes habían hecho , en la noche del día dos  del corriente han intentado prender fuego a la casa en donde vive y tiene instalado  un almacén de vinos y víveres, valiéndose para ello de esencias inflamables , y aprovechando  el viento del sur que esa noche soplaba con fuerza. Díganme ustedes ahora si estos hechos  o se pueden conceptuar como actos salvajes? ¿ Qué pretenden esos anónimos incendiarios, que sin valor para ventilar cualquier asunto o cuestión cara a cara,  se valen de esas rastrerías? Desconozco los motivos que pueden tener para tomar resoluciones tales , pero cualesquiera que estas sean ahí están los tribunales  para apelar ante ellos  sin necesidad de recurrir a estos actos  que además del daño  que ocasionan o pueden ocasionar al  vecindario desdicen mucho de la cultura de los pueblos. Que cada cual defienda sus ideas e intereses sí, pero por los medios legales. Riberas del Eo febreiro do 1933

Non atopamos ningunha outra referencia a este incendio na prensa destes días polo que non sabemos a que almacén de viños se refire. Polas datas... sería o almacén de Don Gregorio Fuente ( O Maragato)? Estaría no ano 1933 aberto xa o almacén de Bautista Vila ( Casa Vila)? ¿cal destes dous empresarios foi o blanco deste ataque?...
 
Todas estas novas... e algunha que outra máis, configuran a crónica oculta do pobo. Unha crónica da vida dos nosos antergos a comezos de século no que a honra, a fame, a miseria e nalgúns casos  a ignorancia dirixían a vida dalgúns veciños. Seguro que algunhas destas notas de prensa foron merecedoras dunha copla de Jota Baril, pena non conservalas.