Praza do Souto

Praza do Souto

miércoles, 20 de septiembre de 2017

Chegan as festas patronais.

"San Migueliño das uvas maduras
Que tanto me das e que pouco me duras"


O pobo de San Miguel de Reinante cada 29 de setembro dende tempos inmemoriais honra ao seu patrón o arcanxo San Miguel. Unha tala  alada  do arcanxo duns sesenta centímetros  datada do século XVIII  preside o altar maior da igrexa , pero … por qué San Miguel  e non outro? Por qué non San Pedro, Xoan … poida que esta razón xamais a saibamos pero o que sí temos claro é que non sempre fomos de Reinante, se non que en plena idade media eramos San Miguel de Vila Cha.

O diccionario Madoz afirma que o pobo de San Miguel xa existía no século XII
    “La ig\. parr. (San Miguel Arcángel) existía en el siglo XII, con el nombre de San Miguel de Viiiaplana; es matriz de Santiago de Reinante y el curato de patronato real y ecl. ; hay 2 ermitas pobres y un cementerio muy próximo á la población”
Existen uns trinta  documentos, dous calendarios e tres escrituras que fan referencia a Vilacha nos arquivos da Catedral de de Mondoñedo.
É no tumbo de Lourenzá onde atopamos máis referencias ao noso pobo.
 No documento número 75  do Tumbo de Lourenzá datado o do 18 de abril do  1151, fálase de Vilachá. Neste documento García Vermúdez doa ao Mosteiro de Lourenzá e ao seu abade, as hereddades que posuía en Villa Plana, Santo Estevo e San Pedro a cambio de darlle dúas vacas, un poldro, tres medios de pan, tres de trigo e un vestido ao ano ademáis de ser acollido no mosteiro cando se presentara alí.

No documento número 64 datado o 24 de novembro do 1266 María e Dominga González venden ao Mosteiro de Lourenzá  parte da súa heredade situada en Vilachá por 24 soldos.
Polo que se entende trala lectura Pedro Gundisaluus que aparece  en outros documentos do tumbo de Lourenzá foi o pai destas dúas.

No  ano 1288 o cabildo cede o foro de San Miguel de Vilachá a MATEO ÁLVAREZ (mentres viva o arcediano de Montenegro D. Pedro Diéguez)
 O pago deste foro realizaráse nos meses de novembro e abril dando a cada canónigo do cabildo:8 soldos leoneses, 2 pans dominicais e unha ración íntegra aos estudantes (relixiosos da catedral).

É no ano 1605 cando se comeza a falar  de San Miguel de Reinante e da Administración de Reinante deixando de empregarse a denominación San Miguel  de Vilachá ou Villaplana.
Poida que este cambio de denominación fixera alimentar a lenda de San Miguel. Lenda que conta que alá polo 1600 o pobo se San Miguel de Vilachá se asentaba ao lado dun pequeno regato (o río de San Miguel ou do Forcón) nos lugares hoxe denominamos como Vilachá e Figueirido.
Disque nunha noite de inverno choveu moito e isto coincidiu cunha subida da marea moi grande e o desbordamento do rio asolagando todo o pobo e quedando tan só en pe a casa máis alonxada do pobo, o Pazo de Pumarín.
O libro das festas do ano 1977 promovido pola comisión daquel ano (Pichurri, Rocha, Julio, García e Luís relata esta lenda.
“Nuestro predecesor, San Miguel de Vila Chá, fue un pueblo que tuvo asiento en la vega norte del actual San Miguel de Reinante de los siglos XIV al XVI.
Vila Chá, estaba enclavada en la margen derecha de un pequeño río, que desemboca en Lóngara y que servía de límite de los pueblos de San Miguel y San Pedro. De este río, nos cuentan nuestros abuelos que uno de sus frecuentes desbordamientos en invierno inundó y destruyó al pueblo de San Miguel de Vila Chá y camió su lecho unos mil metros hacia el Este.
También la tradición nos cuenta, que la casa más alejada del mar, de ese antiguo San Miguel estaba a 1400 metros de éste y se localizaba en el barrio entonces llamado Espiñeira (hoy Pumarín, y que la iglesia y lo que en su tiempo era el mercado, estaban situados en el actual Figuerido. El actual barrio de Xalxende en aquella época se denominaba “As Viñas” debido a que en ese lugar se cultivaba la vid. Prueba de ello nos la dan los posteriores hallazgos de cepas enterradas.
A 500 metros del mar y en dirección Noroeste, había un espeso bosque de robles que se conocía con el nombre de Carballo, nombre que procede del gallego roble, en la actualida no existe pero se sabe que estuvo situado por el actual Preguntoiro. También sabemos que otor bosque de las mismas características existió limitando ya con el mar y prueba de ello la tenemos a raíz del descubrimiento por una marejada de gran cantidad de troncos en el año 1954. También es probable que la zona sur de Vila chá fueste monte pues recientes excavaciones hechas en unos yacimientos de caolín han puesto a la luz  gran cantidad de árboles en muy buen estado de conservación. Lo hasta ahora contado, es poco más o menos lo que nuestros abuelos nos contaron, pero nuestra inquietud nos lleva a una pregunta: ¿cómo un río tan pequeño es capaz de sepultar un pueblo tan grande?
Una respuesta lógica que no desfasa con la tradición es, conocidas las características del subsuelo de esta zona que se trata en su totalidad de una mezcla de barro y arena que la poca consistencia de éste al mezclarse con gran cantidad de agua que el río aportó se hundió sepultando el pueblo de Vila Chá.
Cabe también, que la causa de la desaparición de Vila Chá pudiese ser la acción de un maremoto, pero como de ello nada se sabe,nada podemos asegurar…

Hoxe en día sabemos que a marexada do 1954 o que descubriu foron os restos dun bosque fósil, a turbeira de Arealonga que  é obxeto de estudo pola importancia dos ósos atopados nela. Discrepamos onde sitúa  o lugar de Carballo xa que o ubican en Preguntoiro pero está realmente cerca da ponte de Cardido, moi próximo polo tanto ao lugar  que aínda hoxe en día conserva o nome de Vilachá e o lugar de Salxendrez sempre se denominou así xa que a documentación medieval así o confirma. Pero ben sabemos que esta crónica daquel libro das festas relataba a lenda segundo os avós que en todo momento lle engadían un ala de misterio, as campás da igrexa repicaban… os arados na zona de Vilachá chocaban cos tellados das casas…
A referencia máis antiga ás festas do patrón atopámola nos libros de fábrica da igrexa concretamente   do ano 1885 no que se deron  40 reais para os fogos do patrón ao maiordomo, 40 reais aos sacerdotes que fixeron  o ritual e 40 reais para o maiordomo da festa.

En prensa, a primeira referenia ás festas do San Miguel data do ano 1891, atopámola por casualidade no Riberas del Eo do 09/11 /1935, onde nun recadriño pequeno atopabamos as noticias de facía corenta e catro anos entre varias novas aparecía esta que se refería ás festas celebradas naquel ano
“El martes tuvo lugar en Reinante y en la Caridad la fiesta de San Miguel. Al primero de dichos puntos reunió no poca gente de los alredederores y bastante de Ribadeo.
Unos cuanto músicos de los que componen la murga conocida como del Refaxeiro, trataba de amenizar las fiestas, pero ejecuto la misa llamada de de Sexto Tono y un Tamtum Ergo a tres voces, dos clarinetes y un cornetín.
El presbítero don Manuel S. Pérez ocupó la sagrada cátedra predicando un bonito sermón en el que encomió las virtudes del Santo Arcángel.
No faltó lo profano, su parte de fiesta sobre todo en la casa de un acaudalado vecino nuestro que nos obsequió cumplidamente y nos proporcionó la ocasión de pasar un rato delicioso”
Descoñecemos quen sería o acaudalado veciño  pero no tocante á murga o Refaxeiro sí podemos decir algo por este seudónimo era coñecido o músico mindoniense José Antonio Ramos Gasalla que dende moi se adicou á música ingresando na capela de música da catedral mindoniense. A fins deste século dirixía unha charanga composta por doce músicos e con varios instrumentos que parcipou nas diversas funcións e actos públicos celebrados en Mondoñedo e arredores, é dicir todo un luxo contar coa súa presenza nas festas daquel ano.

Xa no ano 1918 no periódico “El Eco de San Miguel” periódico que os emigrantes da Sociedad Hijos de San Miguel y Reinante promoveron, aparece unha noticia no número do 10 de outubro no cal di que as festas non foron moi concorridas naquel ano.
aunque muy poco concurridas se celebraron con mucha solemnidad los festejos en honor a San Miguel Arcángel.
El día estuvo lluvioso, pero eso no impidió q que la gente joven, ávida de diversión y pletórica de entusiasmo, diese nota saliente a la fiesta, serpenteando por el paseo, desde la Panadería hasta frente a la casa de Don Inocente Maseda
Apunto con esto un caso curioso que dijo un anciano sentado en el paredón del Souto “eu con ser vello e todo, o ver esas mociñas tan churrusqueiras ´faiseme auga n´a boca”
E é que as mozas de San Miguel tiñan fama de fermosas e para o patrón non dubidaban en presentar as súas mellores galas.
Nese ano a banda de Santo Tomé executou moitas e variadas composicións modernas e típicas da rexión dando nota significativa a “Alborada” e “Muiñeira”. No último día houbo baile no campo da festa e á noite nos salóns da época, amenizado pola banda no salón da Sociedade Recreativa.
Para atopar máis novas destes festexos xa debemos alonxarnos deste ano ata o 1926 no que unha pequena nota do 3 de outubro no Heraldo do Gallego contaba que se celebraran grandes festexos na honra do patrón dende o día 25 de setembro ao 30 do mesmo mes.
Tres anos despois non aparecen novas das festas patronais pero sí resulta canto menos chocante unhas coplas de cego publicadas no Riberas del Eo precisamente no día do patrón.


DIALOGANDO:
-Beatriz, estoy triste sabes por qué? Porque llegó la fiesta de San Miguel
-No me lo explico, al contrario, eso es causa de regocijo.
-La fiesta es atrayente y es animada ; voy, sin embargo a ella de mala gana, pues me hago cargo que con ésta se acaban las del verano.
-Aún os quedan las ferias de Mondoñedo, que tanta gente llevan de nuetro pueblo.
-gracias querida, sí, allí pasan las maulas el tercer día.
- Qué suspicaz te muestras! Tú estás  muy lejos de ser ninguna maula, ni mucho menos: sólo te digo que aún teneis ocasiones de divertirnos.
-No le des vueltas, chica, que ya está en casa el invierno aburrido: las noches largas, los días lluviosos, el cielo encapotadao… ¡no lo soporto!
-Es tristón el invierno ¿qué duda cabe.. Pero no es, como dices, insoportable allá en mis tiempos nadie jamás hablaba de aburrimieto. Pasábamos las noches…
- Cosiendo acaso?
- Algo se trabajaba, pero algún rato también había de alegre esparcimiento.
-Calla no sigas, déjame de ñoñeces.
-Sea como quieras pero entonces vivamos todas contentas.
- No te lo creo. Estas hablando en broma-
-No que hablo en serio-
- Pues nosotras gozamos y nunca satisfechas logramos vernos.
-Es muy sencillo el que sabe adaptarse no siente hastío
BEATRIZ
Con hastío ou sen él o certo foi que as festas pasaron sen saber moito máis de cómo foron nin qué actuacións deleitaron aos nosos veciños.
Un ano despois días antes das festas tanto Riberas del Eo novamente  coma o “El pueblo Gallego” se faranse eco das nosas festas.
Nunha das columnas do Riberas podemos ler:
 San Miguel de Reinante
  Grandes festejos.
En honor del excelso patrono se celebrarán en San miguel de Reinante los días 28, 29 y 30 del actual grandes festejos, que serán amenizados por la renombrada banda de música de Villalba.
El día 28 a las doce, un repique general de campanas y el disparo de grandes palenques anunciarán el comienzo de lso festejos.
A las cuatro de la tarde hará su entrada en el pubelo a los acordes de unos bonitos pasodobles la brillante banda, continaundo los festejos hasta la madrugada.
El día 29 a las nueve dianas y alboradas por la banda y gaitas del país. A las once misa solmene cantada por un afinado coro de señoritas de la localidad; a las cinco de la tarde paseo en la Alameda que estará artísticamente adornada , ejecutando la banda piezas musicales de su variado y extenso repertorio.durante la noche se repetirá el paseo luciendo una magnífica iluminación a la venciana, quemándose además bonitos fuegos de artificio.
El día 30 se repetirán los festejos del anterior.

El pueblo Gallego engadía tan só á noticia que os salóns de baile nestes días permanecían abertos.
A dicir verdade imaxinar o paseo pola antiga Alameda de San Miguel escoitando a banda faime sentir unha gran envexa por aquelas festas que coidaban tanto a estética do pobo.
 E polo que leo na prensa antiga, esta festa non se diferenciou moito da celebrada dous anos despois.
Uns días antes das celebracións o Riberas del Eo publicaba o día 24 de setembro a sguinte noticia.
“La comisión organizadora de los festejos que dse han de celebrar en este pueblo los días 28, 29 y 30 del corriente, está ultimando los trabajos de organización, habiéndose fijado en todos los pormenores a fin de que la concurrencia salga satisfecaha.
A ese fin, estos jóvenes que no han querido que el pueblo de San Miguel se quedase sin sus famosas fiestas anuales, han confeccionado un programa en extremo atrayente. He aquí el programa.
DÍA 28. A las doce del día, darán principio los festejos con el disparo de grandes bombas de palenque. A las cinco de la tarde: entrada en el pueblo de la atamada Banda de Música “Antas de Ulla” la que dará un concierto en la plaza.
A las 9 de la noche: gran verbena, amenizada por dicha Banda, la que durará hata las 3 de la madrugada.
DÍA 29: A las siete de la mañana  la banda y gaitas del país recorrerán las calles ejecutando alegres dianas y alboradas.
A las 11 misa en la parroquial con asistencia de la banda, terminada esta gran baile en la plaza hasta la una de la tarde.
A las cinco de la tarde: paseo en la alameda el que será amenizado por la banda.
A las diez de la noche: Magnífica verbena, con asombrosa iluminación eléctrica y veneciana y en la que habrá un verdadero derroche de fuegos de artificio.
DÍA 30: el mismo programa que el día 29, habiendo además a las 8 de la mañana un descomunal mercado en que se venderá de todo.
Durante la noche del día 30 el “Salón Tirabeque”estará abierto a beneficio de la comisión.
O programa resúltame tremendamente atractivo, só retrasaría un pouco a hora de comezo das alboradas do día 29… este mesmo periódico uns días despois o día 10 de outubro ofrecía un resumo do que foran as festas engadindo que.. “ una enorme concurrencia de todos los pueblos limítrofes, y aún de algunos lejanos invadió en esos días el pueblo de San Miguel, ansiosos de unos momentos de esparcimiento, y a la verdad, a pesar de lo despabacible del tiempo nadie salió defraudado en sus deseos de diversión.

“El pueblo gallego” o 04/10/1932 tan só informaba nunha pequena nota de prensa que
“ Las fiestas celebradas el 28, 29 y 30 en honor a San Miguel fueron muy concurridas y animadas. Fueron amenizadas por la banda de música de Antas de Ulla que dirige José Otero.
Un ano despois vese que a banda de Antas de Ulla gustara que  repetíu no pobo nas patronais do 1933 así se facía eco o Riberas del Eo nunha pequena nota de prensa de escasas liñas.
“Hoy jueves darán comienzo las fiestas patronales de San Miguel de Reinante, que continuarán durante los días 29 y 30. La comisión organizadora de las mismas ha confeccionado un exelente programa de actos religiosos y profanos en los que intervendrá la banda municipal de Antas de Ulla.
Habrá dianas, disparos de bombas , sesiones de fuegos artificiales bailes campestres, solmens fiestas religiosas y otros actos.
Existe gran animación en la comarca”
Non sei que pasou un ano despois realmente xa que a día oito de setembro non había sinais nin de festas nin de comisión e así se deixa caer no Riberas del Eo
De nuestros corresponsales
AÚN NO HAY NADA
“Con el objeto de constituir la Comisión organizadora de las fiestas patronales, se han reunido bajo la presidencia del Señor Alcalde las representaciones de las fuerzas vivas de la localidad.”
Del anterior párrafo corresponde a un periódico de la capital de la provincia, en donde al parecer se interesan más los alcaldes por el progreso de su pueblo. Sin embaro aquí, en donde dabía de haber también una Comisión encargada de los nuesros, que también se aproximan, que nosotros sepamos, ni se han reunido con el Alcalde, ni sin Alcalde, no habiendo por lo tanto Comision, por lo que al pareer, nos quedamos sin fiestas de San Miguel.
Es de presumir eso, ya que estamos en el mes de septiembre, y no hay nada de nada.”
Que pasaría? Quedaramos ese ano sen festexos? Eu case apostaría porque non os houbo xa que ao ano seguinte no ano 1935, non só se falaba da animación das festas daquel ano se non que tamén se deixaba caer que xa había comisión de05/10/1935
San Miguel de Reinante
Las fiestas
Muy animadas se han visto las que se han celebrado en este pueblo los días  28, 29 y 30 del pasado mes de septiembre en honor a nuestro patrono-
Con un tiempo espléndido, se han trasladado a San Miguel un sinnúmero de gentes de todos los pueblos comarcanos, que han gozado de lo lindo, por haber esos días diversiones para gtodos los gustos.
Nuestra felicitación a la comisión organizadora por el acierto tenido en la organización y desarrollo de las mismas.
UN RUMOR
Se rumorea entre la gente del pueblo, de que ya existe comisión de fiestas para el próximo año. De ser cierto tal rumor, el próximo año contaremos con grandes festejos, ya que , esta comisón con tiempo suficiente para ello, podrá llevar a cabo un programa todo lleno de atractivos.
Ao ano seguinte imaxino que non houbo festas tralo estalido da guerra, de feito, non atopei ningunha nova das festas ata o ano 1953 que sei das mesmas  a través do libro das festas editado pola propia comisión . Aquel ano a comisión estaba formada  por Nemesio Pérez Martínez, José Antonio Rocha García, Segundo Leitón Piñeiroa e José Baamonde Novo.
No seu libro ademáis de apareceren múltiples anuncios dos establecementos do pobo, Manuel Villaamil Seijas ofrecía un estenso prólogo alabando o bo facer da comisión e pedindo ao Santo Arcanxo que seguira dispensando o seu benfeitos patrocinio no pobo cun
“SANCTE MICHAEL ARCHANGELE DEFENDE NOS IN PARELIO, UT NON PEREAMUS IN TREMENDO JUDICIO…
O programa deste ano consistíu:
DÍA 28
A mediodía el disparo de potentes bombas y el volteo de camapans anunciarán el comienzo de las fiestas.
A las seis de la tarde, los gigantes y cabezudos harán las delicias de la gente menuda.
A las nueve da la noche dará comienzo la primera gran verbena de la fiestas que será amenizada por un Quinteto Regional
En esta verbena ya la plaza_pista lucirá una Hermosa iluminación de incontable número de bombillas preparadas especialmente para estos Festejos.
DÍA 29
A las nueve de la mañana hará su entrada en el pueblo la aamada Banda Municipal de Ribadeo  que recorrerá las principa
les vías interpretando Dianas y Alboradas
A las doce de la mañana misa solemne en honor de San Miguel Arcangel y a continuación solemne procesión religiosa por el itinerario de costumbre.
A continuación gran concierto en la Plaza- Pista por la citada Banda de Música.
A las seis de la tarde Monumental Romeria amenizada por la Banda y la Orquesta Los Satélites de la Coruña-
A las 11 de la noche Segunda y Grandiosa Verbena en la que hará una exhibición la citada Orquesta

DÍA 30
A las once de la mañana Misa Solemne y a continuación Procesión Religiosa.
A la una Gran Concierto en la plaza –Pista por la Orquesta Los Satelites
A las cuatro de la tarde Cucañas- Competiciones- Concursos
A las seis Segunda Gran Romería amenizada por la Orquesta a las once de la noche Tercera Gran Verbena y a su terminacón una Grandiosa Sesión de Fuegos de Artificio.
Co que non contaba era con que houbera festa o dia 1 de outubro recibindo no programa das festas o nome de
DIA 1º - FIESTA DEL CAUDILLO ( en pleno réxime non é de estrañar)
A las diez de la mañana empezará la Gran Feria Anual con variados e importantes Concursos cuya celebración se inica este año
A las once Misa Cantada
A las doce concierto en la plaza pista y bailables
A las cuatro de la tarde CUCAÑAS –COMPETICIONES- CONCURSO
A continaución Tercera Romería en la Plaza amenizada por la Orquesta
A las once de la noche Cuarta y çultima gran Verbena – en la que la Orquesta Los Satélites pondrá su esmero para dejar grato recuerdo en todos los asistentes.

Un ano despois parte desta comisión do 53 repite figurando Nemesio Pérez, José A. Rocha e Segundo Leitón. No seu libro  adicando unhas palabras aos veciños no libro editado este ano.
Queremos hacer extensivo por mediación de estas líneas, nuestro profundo y sincero agradecimiento a todos aquellos que de una u otra forma han prestado su colaboración para dar a nuestras Fiestas Patronales su mayor brillantez, asícomo para editar el presente programa”
Este ano tamén serán catro días de festas



   
Non atopei máis novas referentes ás nosas festas salvo unha pequena noticia do 26 de setembro do ano 1971 publicada na Cormarca e que Gilberto Suárez Méndez firmou.
San Miguel de Reinante
Fiestas Patronales en honor a San Miguel
Torneo Triangular de Fútbol I Trofeo Iberia Radio Televisión
Con motivo de las Fiestas Patronales que en la bonita localidad de San Miguel de Reinante se celebrarán durante los días 29 y 30 de septiembre y 1º de octubre, va a montarse un interesante Torneo Triangular de Fútbol en el que se ventilará el Trofeo Iberia Radio Televisión preciosa copa que para sí quisieran muchos Clubs.
Tan importante trofeo así como otros dos para subcampeón y tercer clasificado han sido donados a la Comisión de Festejos por la acreditada firma comercial que le da su nombre, merce a la entusiasta y decidida colaboración del industrial de esta localidad, don Germán Rodríguez Dorrego, propietario de Establecimiento Rodríguez.
Intervendrán en la disputa del mencionado galardón la S.D. Burela, el Ferreira C.F y el Club Iberia de San Miguel
El primer encuentro lo jugarán Ferreira y Burela ., a las cuatro y media de la tarde del próximo miércoles día 29 de los corrientes.
El vencedor se enfrentará en la final al Club Iberia local el día priemro de octubre que en una finalísima se presentamás que interesante, ventilarán la posesión definitiva de este bello Trofeo Iberia.
A la terminación de este encuentro, se efectuará la entrega de premios y trofeos por genitleza así mismo de Iberia Radio Televisión.
Para amenizar estes estupendas Fiestas Patronales de San Miguel de Reinante están contratadas las orquestas internacionales Postino de Orense (que actuarán los días 29 y 30 de septiembre) y los Key de la Coruña, que lo hará el día 1º de Octubre. Subvenciona así mismo una preciosa sesión de fuegos de Artificio, la Casa Iberia que organiará variadas e importantes pruebs y competiciones.
Habrá Misa Solemne y Procesión el 29, durante las fiestas serán quemadas tracas fabulosas, lucirá artístico alumbrado y otros múltiples atractivos, capaces de “traerse” hasta San Miguel de Reinante cantidad incalculable de público dispuesto a pasarlo aquí de lo lindo.
Compoñían a comisión deste ano Tino de Marchante, Moncho de Dorindo, Julian de Presenta e José María do Claveiro coa colaboración de Villalba, taxista pir todos coñecidos.

A última das referencias que farei neste artigo data do ano 1977 , do libro editado por esta comisión xa fixen referencia ao inicio. Pero ademáis o día 23 de setembro do 1977 no Progreso aparecía unha noticia  e entrevista a Teófilo Iglesias Goás Pichurri, presidente da comisión de festas daquel ano xunto con Luis Fraga Leiro, José  García Rocha, Julio González y José Martínez, xente de sobra coñecida por todos.
Neste ano o presuposto alcanzou da cifra dun millón de pesetas e actuaron no pobo os “Satélites”  y “La X”.

Con esto remato este extenso pero non por eso menos interesante repaso polas festas patronais do pobo,  adicando este artigo con todo cariño a esa eses veciños que ano tras ano perden parte do seu tempo e das súas vidas para que outros disfrutemos. Son horas de reunións, horas pedindo de casa en casa, de comercio en comercio para que en día 29 ou en día 1 de outubro os veciños teñamos un motivo de reunión.
Felices festas amigos.


Moitas grazas a Xoan Manuel Díaz Blanco pola colaboración prestada aportando novas do Riberas del Eo.