Praza do Souto

Praza do Souto

miércoles, 27 de noviembre de 2019

O Pazo de Outeiro por Francisco José Campos Dorado

ESCUDO DA CASA DO OUTEIRO


         



O Escudo de Armas da Casa do Outeiro (Foto 1 e remarcado) sen data de construción, ten a forma clásica do Escudo Heráldico español e está timbrado cunha cruz Cristiá que apoia na bordura sen rompela e onde se le o lema “ABANTE CON LA CRUZ ABANTE” similar o das armas dos VILLAAMIL: “VILLAAMIL AVANTE CON ESTA CRUZ DELANTE” e ás armas dos MENENDEZ NAVIA: “MENENDEZ AVANTE CON LA CRUZ ADELANTE”. A cruz é característica, neste caso, dun familiar do Santo Oficio do Tribunal da Inquisición do Reino de Galicia, e a súa forma é a propia dun cabaleiro laico. O adorno exterior semella un fermoso pergamiño que se envolve sobre a bordura facendo de soportes en ambos flancos e de sostén da punta.
Un Escudo de Armas de Celeiro de Mariñaos (Foto 2) gravado na cartela co ano 1700, presenta as mesmas Armas nos catro cuarteis, en cambio a súa forma ovalada é propia das Armas dun eclesiástico, e os lambrequíns están formados por un rico ornamento de follas de acanto con volutas moi ciceladas.
A casa do Outeiro, parece ser que foi a residencia de D. SANCHO MANUEL MENENDEZ NAVIA Y VILLAAMIL que era veciño de San Miguel de Reinante, segundo un foro do 13 de novembro de 1717, e estaba casado con D.ª Mª JOSEFA FUERTES SIERRA PRELO CASTRILLÓN, ou ben, pertenceu ao seu fillo D. BALTASAR MENENDEZ NAVIA VILLAMIL (Y FUERTES SIERRA), pois tamén consta apuntado como confrade fundador no Libro da Cofradía de San Antonio de Padua (1751-1803) da Igrexa de Parroquial de San Miguel de Reinante. E posible que tamén puidese ser primeiro dun e logo do outro.
D. BALTASAR MENÉNDEZ NAVIA E VILLAAMIL estaba casado con D.ª. MARÍA LUISA DE CARMEN TRELLES PRELO CASTRILLÓN e tal como expresa o testamento de 1668 de D. BALTASAR MENÉNDEZ NAVIA Y SIERRA, era “Familiar do Sto. Oficio da Inquisición de este Reino de Galiza”.
D.ª CATHALINA DE VIVERO, fai testamento en 1663 ante o escribán D. Alonso Rodríguez Villares, quen o publica o 14-Xuño-1664, no que se di que D.ª CATHALINA otorga e fai venta “Real y Verdadera” a D. BALTHASAR MENDEZ NAVIA Y SIERRA de Ribadeo, e a súa muller D.ª ANTONIA HESTRADA RIO E MANRIQUE de casas e posesións diversas.
Para engadir un dato máis, tamén sabemos que na documentación privada da Casa do Curioso de Sarxende, nas partexas de 1843 fanse pagos por terras das herdades a “capela dos Villaamil” de Ribadeo.
As armas destes escudos do Outeiro e de Celeiro son practicamente as mesmas que as que presenta o Escudo de Armas da Casa do Patín de Ribadeo e as do Escudo de Armas da Casa da Praza do Campo (casa do antigo Comercio de Maseda de Ribadeo).
Primeiro cuartel: unha banda engulida de dous dragantes e un home armado con alabarda en posición vixiante, sostido no que parece a cuberta dun barco. No caso do escudo de Celeiro, o vixiante está sobre un escudo faixado. Son armas dos NAVIA e dos BUSTO, estes últimos poderosos comerciantes marítimos. A simboloxía que representa este cuartel é similar a dos 1º e 3º do escudo dos BUSTO, situado na fachada Norte da Casa de Dª María Lamas e de D. José Navarro Reverter da súa casa da Rúa Viejo Pancho de Ribadeo. Esto débese a que os BUSTO emparentaron cos LAMAS DE QUINTALONGA (véxase abaixo a Árbore Xenealóxica). Son igualmente Armas dos MENENDEZ NAVIA emparentados cos VILLAAMIL, segundo se pode ver no escudo da Casa do Patín de Ribadeo que data tamén do ano 1700.
Segundo cuartel: unha aguia coroada mirando a destra, co voo baixado ou de ás caídas, das Armas dos AGUIAR e a cada lado da cabeza e a mesma altura dúas coroas laterais das Armas dos VILLAAMIL (en campo de azur unha aguia coroada de ás baixas de prata, con dúas coroas laterais do mesmo metal á mesma altura da cabeza)
Terceiro cuartel: unha aguia coroada mirando a sinistra, co voo baixado ou de ás caídas, das armas dos PARDO (de ANDRADE) (en campo de sinople unha aguia de prata coas ás baixas, coroada co mesmo metal) (Nota: a aguia é similar a do 4º cuartel da capela da Virxe de Lurdes da igrexa de Sta. María do Campo de Ribadeo)
Cuarto cuartel: castelo sobre ondas de auga das armas dos VILLAAMIL.



Lintel de fiestra na CASA DO OUTEIRO
Sen descifrar o seu simbolismo de forma fidedigna, podemos arriscar algunha hipóteses:
Figura central alta: parece un chevronado medieval cun pal central en cruz rodeado de símbolos sen descifrar. Esta figura está feita nunha pedra labrada de moi antigo, e non parece da mesma época cas laterais.
Figuras laterais altas: puideran ser alegorías o lema dos Reis Católicos: “Tanto monta, monta tanto”, pois parece unha coroa centrada sobre o brazo en equilibrio dunha balanza e os círculos representan os “pratiños de pesar” // tamén parecen dúas bandexas con pé, a modo de froiteiros, que conteñen unha coroa // parecen dúas carrozas vistas de lado (dúas rodas de tres radios unidas por unha plataforma que soporta un eixe central, que a súa vez aguanta un teito curvado en dúas augas rematadas por unha lona enrolada. Sobre o teito, o haber unha coroa, sería a carruaxe dun nobre, que debido o conxunto simbólico de toda a casa, pertence a un eclesiástico.
Cruz central: parécese a cruz con veneras dos Ribadeneira, aínda que esta é máis alargada e asemella unha cruz cristiá pometeada.



Pedras labradas baixo a cornixa lateral destra da CASA DO OUTEIRO, de simbolismo enigmático.
A pedra esquerda parece labrada coa forma das ramas dunha árbore (?)
A pedra destra ten forma clara dunha frecha que apunta cara arriba, sobre un símbolo en forma de roda de catro radios, de maneira similar aos círculos de tres radios da pedra antedita.

ÁRBORE XENEALÓXICA dos Señores da Casa do Outeiro
1. Salvador Menéndez Navia Villamil (canónico e tesoureiro da catedral de Mondoñedo en 1719. É o que reconstrúe a capela de San Roque de Ribadeo)
2. Sancho Manuel Menéndez Navia Villamil + Mª Josefa Fuertes Sierra Prelo Castrillón
   1. Baltasar Menéndez de Navia y Villamil (Señor da Casa de Navia de los Limones da vila de Navia e Señor desta Casa do Outeiro de San Miguel de Reinante) + Mª Luisa de Carmen Trelles Prelo Castrillón
   1.Juan Antonio Menéndez Navia Villamil y Trelles (1752-1815) + Melchora Mª Valledor y    Lamas (f.1829)
1. Mª Luisa Menéndez Navia y Valledor (1771-1852)+ Vicente Francisco José Lamas de la Torre (1765-1817)(Señor do Pazo de Quintalonga de Vilaosende)
   1. Ramón Lamas Menéndez Navia (n.18-Abr-1795)foi elixido representante de Galicia    nas Cortes durante o trienio Liberal 1820-23 ata 1835. Debido a unha incapacidade    quen seguiu a sucesión de Quintalonga foi seu irmán D. Vicente)
2. Vicente Lamas Menéndez Navia (n.1796)(señor de Quintalonga) + María Teresa Navia Osorio y Álvarez Viart (filla do VIII Marqués de Santa Cruz de Marcenado (1814)
   Teñen cinco fillos: José María, Álvaro (1846); Manuel (1847); Ramón (1851)    e Rafael Lamas Navia Osorio. Quen sigue a sucesión familiar de Quintalonga    é o cuarto dos fillos, D. Ramón (1851).
1. Ramón Lamas Navia Osorio (1851-1926)+ Anunciación Amalia Sanjurjo
   1. María Teresa Lamas Sanjurjo (1886-1970)+ José Navarro Reverter    y Gomis (matrimonio celebrado en Madrid en 1910 // D. José falece    o 27-Marzo-1942, pero antes vende esta Casa do Outeiro, que era    herdanza da súa muller)