Unha de naufraxios...

Mariñeiros  á ventura

dunha noite atreboada

que quizais non ten retorno

a ningunha madrugada...

                                     (Darío Xohan Cabana)

O mar é unha “enorme extensión de auga salgada que cobre gran parte da terra” segundo o define a Real Academia Galega pero non deixa de ser unha definición técnica e algo aséptica; o mar é algo mais que unha masa de auga salgada, é inspiración de artistas, ¡que poeta non cantou ao mar! Sempre cambiante pero sempre atraente, sempre señardoso para o que naceu e viviu a seu carón; é luz, ledicia e divertimento, e cantas veces confidente das nosas inquedanzas ou das nosas penaas... é fonte de vida e medio de vida para o mariñeiro ao que abala ou acanea... e como non, as veces tamén se cobra un prezo en forma de sufrimento. Convértese nun mar de bágoas.

Aínda que somos pobo de costa, non somos pobo pesqueiro mais a nosa vida e a npsa historia sempre esta ligada ao mar. 
A turbeira milenaria da praia da Arealonga demóstranos que a nosa orixe esta alí.

     Os primeiros poboadores decidiron asentar o seu pobo ben preto do mar en pleno cantil.

,Vilachá como di  a lenda quedou asolagada polo  mar e o río …

o mar que grandioso deus que da vida e é vida, pero que  con  forza nos goberna e incluso a veces nos castiga.

Sen embargo moi poucas familias  chegaron adicarse a actividade pesqueira. Se falamos de pescadores  no pobo sempre se nos virán  á mente os “Mesos” ou os fillos de Demetrio.

Eles dedicaron a súa vida á pesca, aínda que tamén combinaron esta actividade recollendo o chamado “liquen” (ouca) nunha lanchiña.Este liquen, levaríano vender á fábrica de algas situada hai anos na Vilavella (Ribadeo). Todos temos o recordo de Aurelia vendendo o peixe fresquiño no seu coche…

Este artigo non vai falar do mar en si se centrará nos náufragos, non para que sexa causa de abatemento do lector, senón pola curiosidade que suscitaron en nos algúns dos casos que relatamos.

UN ENTERRAMENTO NO CASTRO (non tiña sinales de que fose cristián...)

         O máis antigo que saltou aos nosos ollos data de setembro de 1854, concretamente o antevéspera de San Miguel, (supoñemos cal sería tema o de conversa na espera da misa ou a saída da mesma) no libro de enterramentos lemos literal:

         “Eu Don Felipe González Díaz de la Rocha Presbítero patrimonista e veciño de Santiago de Reinante, con la licencia do propio párroco de San Miguel y de Reinante, Don Ramón Fernández Rios, que a razón encontrase ausente, e coa presenza da Autoridade competente asistín a darlle sepultura a un cadáver descoñecido que o mar botou nos Castros, término desta parroquia de San Miguel. Nos mesmos Castros foi sepultado del modo propio a un cadáver desta índole, xa porqué se desconcordia o seu carácter, xa tamén porque os Profesores da Facultade Médica afirmaron que a sua extracción daquel sitio ameazaba un contaxio a todo o pobo polo estado de putrefacción en que se atopaba.”

O CASO DA FRAGATA ANGLO-AMERICANA

         Este caso de naufraxio tamén debeu ser ben comentado na comarca durante todo o verán  de 1861, e mesmo foi noticia da prensa da Capital. A orixe do asunto, nos tamén no encontramos nos libros da parroquia e comenza cando o mar bota as praias de San Miguel dous corpos... pero mellor..., vamos coñecer o relato que o sr. cura de San Miguel Don Ramón Fernández Rios fai no libro de enterramentos.

         “Un cadáver lanzado polo mar.

En catorce se xullo de mil oitocentos setenta e un deuse sepultura eclesiástica no cemiterio a un cadáver que o mar botou al sitio da Pasada; e a pesar de haberse formado o oportuno expediente pola Marina non puido identificarse, créndose sin embargo sería un dos que se afogaron da fragata Anglo-Americana. En virtude pois do oficio que me dirixiu o Asesor da Marina fíxoselle o oficio de sepultura e enterrouse no citado cemiterio.”

         Si o día catorce aparecía o corpo dun náufrago na praia da Pasada, cinco días despois, é dicir o dezanove de xullo de 1861 aparecía o segundo e a inscrición reza nos mesmos termos, que non foi posible identificalo, que se soterrou no cemiterio desta parroquia e que posiblemente se tratase dun dos que se afogaron da fragata Anglo-Americana.

         Ante estes dous enterramentos e a anotación do naufraxio dunha fragata Anglo-americana levounos a buscar mais noticias do caso nas hemerotecas, e pedir sorte. E a noticia apareceu no periódico EL CONTEMPORÁNEO (versión dixital da Biblioteca Nacional), no seu número do 22 de agosto de 1961. A noticia di textual:

Provincias

         “En la tarde del 5 de julio del corriente años embarrancó en la playa de San Bartolomé de Barreiros la fraganta mercante de los Estados Unidos de América nombrada Live-Yankee, del porte de 1.638 toneladas de registro, con cargamento de carbón de piedra, que , procedente de Cardiff, se dirigía á Bombay.

       En seguida que el comandante de marina de la provincia de Rivadeo tuvo noticia de este suceso, se trasladó al lugar del siniestro, con el ayudante de la comandancia, para los auxilios y demas efectos que se adoptaron desde luego, cumplimentando en todas sus partes lo prevenido sobre el particular en las ordenanzas generales del ramo; se procedió acto seguido al salvamento de los efectos del buque, hasta el dia 13 del mismo, que á consecuencia de un fuerte temporal SO quedó completamente destrozada.

       Tanto el capitán comandante de carabineros de dicha provincia, como el administrador de la aduana y demas autoridades de Rivadeo, contribuyeron por su parte á prestar los auxilios que se le pidieron, sin que el consignatario del buque tuviese otra parte en el naufragio que el de inspeccionar y llevar la cuenta de los efectos salvados, debiéndose el salvamento de ellos a las disposiciones adoptadas por la autoridad de marina”.

         Por outras fontes soubemos que en San Cosme de Barreiros tamén deron terra en presenza do capitán da nave e do resto da tripulación, a outros dous mortos neste accidente, un o día 7 e outro do dia 17 de xullo.

GALERNA NO CANTABRICO

         En decembro de 1893 o Cantábrico debeu mostrar a sua cara mais brava e indómita, LA GACETA DE GALICIA, Diario de Santiago, recollía a nova de varios naufraxios provocados polos temporais, na costa de Lugo, un barco de Pravia en Morás, un de Viavelez en Burela, un de San Ciprian en Cangas, outro do Barqueiro e o bergantín-goleta “Pepita” de Ferrol, que naufragou en San Miguel de Reinante ocasionando dous mortos.

         Nada comparable coa que se chamou a gran galerna do Cantábrico en en Xullo de 1961 fundiu 23 barcos entre Lugo e Ondarribia e morreron 83 mariñeiros entre eles 34 galegos.

         Pero seguindo o orde cronolóxico poñémonos en xuño de 1899. O dia 24, dia de San Xoán, o cura D. José Ramón Pérez Rodríguez escribe:

         “asistí a dar sepultura cristiana al cadáver de un hombre que apareceu na praia da Arealonga desta parroquia, crendoo digno dela por atopar un escapulario entre as suas vestimentas, habendo precredido a oportuna orde e autorización do Xulgado.”

POBRE FOLKWAG

         En xaneiro de 1900 e unha pequena nota de prensa di que “o tempo reinante estes días esnaquizou por completo o barco “Folkwag” encallado en San Miguel de Reinante”

         A noticia é asi de curta, non parece que se lle dera moita importancia ao encallamento que por outra banda parece que non revestiu desgrazas persoais. Pero a cousa non quedou así, porque a carga que levaba debeu espertar gran interese entre os parroquiáns da zona xa que, días mais tarde, EL DIARIO DE LUGO tira de ironía para puntualizar o “destorzo” do barco:

         “¡Pobre Folkwag!, o barco encallado en Foz estrelouse e fíxose mil pedazos en San Miguel de Reinante.

¡A tempestade destruíno e encargáronse de axudala os veciños de toda a costa!. ¡Pobriños!. ¡Como axudaron á tempestade!”.

        

        

         O 7 de maio de 1904 EL NORTE DE GALICIA publica outra noticia de naufraxio.

         “en San Miguel de Reinante (Barreiros) no punto chamado O Castro, un golpe de mar fixo zozobrar un bote de pesca matrícula de Rinlo (Rivadeo) desapareciendo cuatro de los seis tripulantes que llevaba”

Dous destes tripulantes foron expulsados polo mar días mais tarde na costa de San Miguel. Eran José García López, de 36 anos, casado con Eduarda Díaz e natural de San Pedro de Rinlo, fillos de Pedro e María, e o outro era o seu fillo de catorce anos Pedro García Díaz. Os dous recibiron sepultura no cemiterio católico da parroquia de San Miguel de Reinante.

Artigo de Faustino González Recalde.